Giriş: Kuzey Anadolu Fay Zonu kuzeybatı (KB) Türkiye’de Marmara bölgesi içinde Kuzey, Orta ve Güney kollar olmak üzere 3 kola ayrılmaktadır. Bu kollarla ilişkili fay segmentleri hem tarihsel hem de aletsel dönemde büyük yıkıcı depremlere neden olan geniş bir deformasyon zonu teşkil etmektedir. Marmara Bölgesi’ni geçtikten sonra bu fay kollarının üçü de Kuzey Ege Denizi’ne girmekte ve yüksek bir deprem aktivitesi oluşturan transtansiyonel bir karakterle Yunanistan’a uzanmaktadırlar. Amaç: Bu çalışmada, 24 Mayıs 2014 yılında meydana gelen Kuzey Ege denizi depreminin (MW=6.9) sonlu-fay ters çözüm analizi yapılarak kırılma süreci hakkında bilgi edinilmeye çalışılmıştır. Kapsam: Sonlu fay ters çözümü ile fay düzlemi üzerindeki pürüzler ayrıntılı olarak tespit edilebilir. Bu sayede depremlerin hasar verme potansiyeli bilgilerini taşıyan bu pürüzlerin analiz edilebilme imkanı açığa çıkmaktadır. Yöntem: Çalışmada kullanılan yöntem, duraylı olan bir karmaşık kaynak süreci bulunabilmesi için önceki yöntemlerin (Hartzell ve Heaton, 1983:1553-1583; Yoshida, 1992:45-59; Ide ve Takeo, 1997:27379-27391) geliştirilmesi sonucu elde edilmiştir (Kikuchi vd., 2003: 159-172). Önceki çalışmalardaki bağıntıları izleyerek kırılma süreci, bir fay düzlemi üzerinde yer ve zamana bağlı kayma dağılımı şeklinde ifade edilmektedir. İlk olarak fay düzlemini, uzunluğu xx ve genişliği yy olan M x N fay parçasına (sub-fault) bölünmüştür. Bir sonraki adımda, her fay parçasının kayma hızı fonksiyonu, yükselim zamanı Τ olan L adet üçgen fonksiyon serisinden oluşan doğrusal B ara fonksiyonu şeklinde tanımlanmıştır. Son olarak, sabit olan kayma yönünün çözüm üzerindeki kısıtlayıcılığını rahatlatmak için her bir fay parçasının kayma vektörü açısı tanımlanmış bir kayma açısının ±45o etrafında iki bileşene ayrılmıştır (Yagi, 2003:1-12). Çalışmada sonlu-fay ters çözüm için telesismik P ve SH dalga şekillerini kullanılmıştır. Veri işlem aşamasında ilk olarak P ve SH dalga şekillerinin alet etkisi giderilmişir. Daha sonra verilere 0.01–0.7 Hz frekans aralığında Butterworth bant geçişli filtre uygulanmış ve 0.5 sn örnekleme aralığı ile örneklenmiştir. P ve SH dalga şekilleri için kayıt uzunluğu 60 sn tercih edilmiştir. Her bir fay parçası kayma yükselim zamanı eşit yükselim ve düşümlü, 1.0 sn süreli birbiriyle örtüşen 10 üçgen zaman-fonksiyonu ile temsil edilmiştir. Ters çözüm aşamasında çok sayıda deneme yapılarak en uygun çözüm elde edilmeye çalışılmıştır. Bulgular: 24 Mayıs 2014 Ege Denizi depremi modellemesi sonucu sismik moment (Mo) 2.180 x1019 Nm (MW=6.89), ortalama kayma açısı yaklaşık -167.7o, kırılma hızı (Vr) 3.0 km/sn ve en büyük kayma değeri 1.2 m olarak bulunmuştur. Kırılma tek taraflı olarak KD’ya ya da Türkiye’ye doğru ilerlemiştir. Üç fay pürüzü göze çarpmaktadır. Bu fay pürüzlerinden biri derinde diğer ikisi de sığda yerleşmiştir. Sonuç: Bu çalışmada 24 Mayıs 2014 Kuzey Ege depreminin sonlu fay kırılma modeli telesismik P ve SH dalga şekillerinden elde edilmiştir. Elde edilen sonlu-fay modeli üç fay pürüzünün yenilmesinin söz konusu olduğu tek taraflı (KD’ya doğru) bir kırılmaya işaret etmektedir. Kuzey Anadolu Fay Zonunun Kuzey, Orta ve Güney kolların yaklaşık 25 mm/yıl’lık bir levha hareketini karşıladığı düşünüldüğünde önemli bir deprem tehlikesinin Marmara Bölgesi ve Kuzey Ege Denizi için mevcut olduğu açıktır. Gerek tarihsel gerekse aletsel dönemde meydana gelen can ve mal kayıplarına yol açmış çok sayıdaki büyük deprem ve devamlı gözlenen küçük deprem etkinliği bu durumun kanıtıdır. 8 Ocak 2013 (Mw=5.7), 24 Mayıs 2014 (Mw=6.9) Kuzey Ege depremi ve 6 Şubat 2017 (Mw=5.5) Ayvacık deprem silsilesi yakın geçmişteki örnekleri oluştururken bundan sonraki olası deprem potansiyelini de gözler önüne sermektedir.
Anahtar Kelimeler: 24 Mayıs 2014 Kuzey Ege Depremi, Sonlu-Fay, Ters Çözüm
|
