Nikel-Titanyum (NiTi) Şekil Hafızalı Alaşımlar (ŞHA), sergiledikleri şekil hafıza ve süperelastik etkilerin beraberinde üstün mekanik özellikleri (darbe dayanımı, yüksek tokluk, titreşim sönümleme) ile karakterize edilen önemli bir alaşım grubudur. Işık, sıcaklık, nem, asitlik derecesi, manyetik alan gibi harici uyaranlar karşısında tepkilerin (şekil değişimi) alınabildiği NiTi ŞHA’lar, bu yönleriyle; havacılık, uzay, biyomedikal ve otomotiv başta olmak üzere endüstrinin çeşitli alanlarında kullanılmaktadır. Kullanım alanları göz önünde bulundurulduğunda NiTi ŞHA’ların korozyon dirençlerinin yüksek, uzun yorulma ömrüne sahip, yüzey ve yüzey altı kusurlarının bulunmadığı ya da en aza indirgendiği, şekil hafıza veya süperelastik etkilerin gözlemlenebildiği bir yapıda bulunması istenmektedir. Belirtilen yapılar, malzemenin istenen geometrik forma getirilmesinde kullanılan şekillendirme proseslerinin türüne ve işleme parametrelerine duyarlıdır. NiTi ŞHA’ların üstün mekanik özellikleri, geleneksel imalat yöntemleri ile şekillendirilmelerini zorlaştırmakta, bunun yerine alışılmamış imalat yöntemleri tercih edilebilmektedir. Çalışmamızda, NiTi ŞHA numunelerin Aşındırıcılı Su Jeti (ASJ) kullanılarak delik formuna sahip olması sağlanmıştır. Diğer imalat yöntemlerine kıyasla ısının tesiri altında kalan bir bölgenin oluşmaması ASJ yönteminin tercih edilmesinde önemli bir etkendir. Talaş kaldırma deneyleri sonrası delik çapında oluşan dairesellik hatası incelenmiş ve işleme parametrelerinin dairesellik hatası üzerindeki etkisi tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, ASJ yönteminin NiTi ŞHA’ların delik delme operasyonlarında başarılı sonuçlar verdiğini kanıtlar niteliktedir. Ek olarak, NiTi ŞHA’ların talaşlı imalatından kaynaklanan kusurların önlenebilmesi açısından ASJ yönteminden yararlanılabileceğini göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Nikel-Titanyum, Şekil Hafızalı Alaşımlar, Aşındırıcılı Su Jeti, Dairesellik Hatası.
|
