Giriş: Bodrum; coğrafi özellikleri, tarihi, kültürel değerleri ile olduğu kadar kent dokusu ve konut tipolojisiyle de önemli bir turizm merkezi olmaktadır. Bodrum’da ilk yerleşimler 18. Yüzyıl başlarında kale dışında ve kıyı şeridi boyunca yer almaktadır. Kent dokusu zaman içerisinde nüfus yoğunluğu, gelir kaynakları, kıyı yerleşim biçimleri ile değişime uğramakta ve sokak yapı ilişkisi ile konut tipleri bu bağlamda ortaya çıkmaktadır. Coğrafi özellikler, yerleşim ve konut yapısının biçimlenmesinde önemli bir etken olmuştur. Binaların yapımında taş, ahşap, kargı gibi doğal malzemeler kullanılmıştır. Duvarların beyaz renkte boyanması, yüksek avlu duvarları ile dar sokakları yaz aylarında güneşin etkileri ve sıcaklıktan korunmak amacıyla yapılanmıştır. Coğrafi özelliklerinin yanı sıra gelir kaynaklarının da konut ve yerleşim yeri yapısı üzerinde etkileri açıkça görülmektedir. Konutlarda, tarım ve hayvancılık ile uğraşan kesimin oturduğu mahallelerde büyük ve bahçeli, sünger ve balıkçılık ile uğraşan kesimin oturduğu mahallelerde daha küçük ve ticarete dönük bir yapılanma oluşmuştur. 1980 sonrası gelişen turizm ile birçok yapının yeniden biçimlendiği de görülmektedir. Bodrum’un kendine özgü geleneksel konut yapısı, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Kararları, Koruma Amaçlı İmar Planı Hükümleri ile korunmaya çalışılmaktadır. Amaç: Bu çalışmanın amacı; Bodrum geleneksel kent dokusuna değinmek, geleneksel konut yapıları, malzemeleri ve iç mekanları hakkında örneklerle bilgi vermektir. Kapsam: Bu çalışma genel olarak kent ve konut bilgilerine yer verilmesini, geleneksel konut tiplerini örnek çizimler, iç mekanlara ait fotoğraflarla detaylı bir biçimde aktarılmasını kapsamaktadır. Sınırlılıklar: Bodrum’da bulunan üç tip geleneksel konut yapısının aktarılmasında örneklem olarak Bodrum kentsel sit alanı olan merkez bölgesi seçilmiş ve burada yer alan örneklerle konut tipleri açıklanmıştır. Yöntem: Araştırmada yöntem olarak nitel araştırma, literatür ve kaynak tarama kullanılmış, örnekler için sözlü görüşmeleri içeren saha çalışmalarına yer verilmiştir. Bulgular: Bodrum geleneksel konutları musandıralı, sakız ve kule olarak üç grupta tanımlanmaktadır. Bu konut tipleri iklim, malzeme yapısı, malzeme boyutları gibi sınırlılıklarla benzer karakterler göstermiş, ekonomik yapılanma, gelir kaynakları ve kullanım biçimleri ile yapıları birbirlerinden ayıran özellikler ortaya çıkmıştır. Musandıralı evler dikdörtgen plana sahip, diğer tiplerden daha küçük, iç mekanda farklı kotlarla bölümlerin birbirinden ayrıldığı bir yapıya sahiptir. Genellikle “alt ev” denilen giriş kotunda mutfak ve banyo olarak kullanılan, ocak ile pişirme bölümü ve yunmalık denilen yıkanma bölümü yer almakta, tuvalet dışarıdadır. Birkaç basamakla oturma bölümüne geçilmekte ve üst kotta musandıra diye adlandırılan bölüm ile yatak odasına geçilmektedir. Musandıra bölümü diğer katlardan daha az yüksekliğe sahiptir. Birimler arası geçiş kısımlarında ayrıca yüklük denilen depolama bölümleri yer almaktadır. Sakız tipi evlerin, musandıralıya benzer özellikte dikdörtgen planlı fakat daha büyük olduğu görülmektedir. Girişler ve merdiven ortada, sağda ve solda simetrik biçimde odalar yer almaktadır. Ocak ve yıkanma birimleri alt katta, tuvalet dışarıdadır. Aynı plana sahip iki kattan oluşmaktadır. Kule ev tipleri kareye yakın planlı ve yüksek yapılardır. Bahçe girişlerinde ahır bulunmakta ve ev girişleri bir üst kattan yapılmaktadır. Ev iç mekanları musandıralı ev tiplerinde olduğu gibi yarım katlardan oluşmaktadır. Kat aralarında depolama üniteleri yer almaktadır. Geleneksel Bodrum konutlarında malzeme olarak cephelerde beyaz renk ya da taş duvarlar bulunmakta, pencerelerin etrafında mavi söveler yer almaktadır. İç mekanlarında da duvarlarda beyaz renk ve mobilya, merdiven, tavan ve pencere panjurlarında masif ahşap malzeme kullanımı görülmektedir. Sonuç: Bu çalışmada ülkemizim turizm merkezlerinden biri olan Bodrum’un geleneksel konutları, iç mekanları ve yapım malzemeleri örneklerle aktarılmakta, konut yapısındaki farklılıklara yer verilmektedir. Sonuç olarak; modernleşme ile birlikte değişen yaşam koşulları ve ekonomik gelir kaynakları konut yapısında değişimler oluşturmaktadır. İlgili yönetmelikler gereği yapı malzemeleri, renk seçimleri, cephe ölçüleri var olan mimari yapılanmaya uygun biçimde tutulmakta ve kent dokusu korunmaya çalışılmaktadır. Muğla Kültür Varlıkları Koruma kurulundan alınan bilgiler ışığında yapılan saha çalışmalarında tescilli olan ve geleneksel konut tiplerine benzer özellikler gösteren yapıların restorasyon gören ya da konut niteliği değiştirilerek kullanılanlar olduğu gibi terk edilmiş biçimde bir çok yapının da bulunduğu, 21 Temmuz 2017’de meydana gelen depremde hasar ve yıkımların olduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışma ile geleneksel Bodrum kent ve konut dokusu ile bahsi geçen musandıralı, sakız ve kule tiplerine ait iç mekan özelliklerinin aktarılması ve literatüre katkıda bulunmak hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Bodrum, Geleneksel Konut Yapısı, İç Mekan
|
