Sac malzemeler havacılık, demiryolu, denizcilik, otomotiv ve beyaz eşya gibi farklı sektörlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda yüksek enerji maliyetleri ve çevresel kirlilik problemlerinden dolayı hafif malzemeler üzerine yapılan araştırmalar artmaktadır. Bundan dolayı özellikle otomotiv sektöründe yeni nesil çelikler olarak adlandırılan çift fazlı çeliklerin kullanımı artmaktadır. Çift fazlı çelikler, yumuşak ferrit matrisi içerisinde yer alan martenzit fazını içermektedir. Çift fazlı çeliklerde martenzit fazı gerekli dayanımı sağlarken, ferrit fazı ise malzemenin ihtiyacı olan sünekliği sağlamaktadır. Bu sayede özellikle otomotiv sektörünün ihtiyaç duyduğu yüksek mukavemet / düşük ağırlık dengesinin oluşması sağlanmaktadır. Sac malzemelerin şekillendirilmesinde kullanılan tekniklerden biri de bükme yöntemidir. Bu yöntem kalıp ve zımba yardımıyla malzemenin istenilen forma dönüşmesini sağlayan sac metal şekillendirme tekniğidir. Bükme yöntemi içinde de kenar bükme ve V bükme yöntemi yaygın olarak kullanılmaktadır. Araştırmacılar sac malzemelerde şekillendirme sonrası ortaya çıkan geri esnemeyi önceden tahmin edebilmek için farklı yöntemler geliştirmişlerdir. Bu yöntemlerden birisi de yapay zekâ tekniklerinden olan bulanık mantık metodudur. Bu çalışmada ılık şekillendirilen DP800 çelik sac malzemenin V bükme kalıplarında şekillendirilmesi sonrasında geri esneme değerlerinin bulanık mantık metodu kullanılarak tahmini yapılmıştır. Deney parametreleri olarak kalıp açısı ve sıcaklık parametreleri tercih edilmiştir. Çalışmada 30, 60, 90 ve 120 derecelik kalıplar kullanılmıştır. Çalışma sonunda deneysel verilerle bulanık mantık verilerinin % 90 üzerinde doğruluk gösterdiği saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Docol 1400, Geri esneme, Yapay zekâ, Bulanık mantık.
|
