Sac malzemelerin günümüzde endüstride kullanımı yaygın olmakla birlikte kullanım alanları giderek artmakta ve çeşitlenmektedir. Çift fazlı çelik grubunda yer alan Docol sac malzemeler soğuk haddelenmiş ve ileri yüksek mukavemetli sac metal malzemelerdir. Yapısında bulunan ferrit ve martenzit fazları sayesinde yüksek dayanım / düşük ağırlık oranı elde edilebilir. İçerisinde yer alan ferrit fazı malzemenin sünekliğini arttırıcı etki oluştururken, martenzit fazı ise malzemenin mukavemetini arttıran bir etki sağlamaktadır. Özellikle otomotiv sektöründe yan darbe kirişleri, tampon ve yapısal bileşenler gibi yüksek mukavemet düşük ağırlık gerektiren kısımlarda tercih edilmektedir. Sac metallerin şekillendirilmesi için farklı yöntemler mevcuttur. Bu yöntemlerden biri de bükme tekniğidir. Bükme, sac malzemeden kesilen parçayı şekillendirmek ve mukavemetlendirmek için yapılan kalıplama metodudur. Bükme işlemi malzemeden talaş kaldırılmadan ısıtılarak veya soğuk olarak yapılabilmektedir. Bu çalışmada Docol 1400 sac malzemenin geri esneme davranışına sıcaklık ve kalıp açısı parametrelerinin etkisi deneysel araştırılmıştır. Deneysel çalışmalar, bükme kuvveti, büküm sıcaklığı ve bükme hızını elektronik kumanda edilebilen deney düzeneği ile gerçekleştirilmiştir. Docol 1400 malzemenin büküm bölgesi 400 °C sıcaklığında ısıtılarak V bükme yöntemiyle şekillendirilmiştir. Ayrıca malzemenin şekillendirilmesinde 15, 30, 45, 60 ve 75 derecelik kalıplar kullanılmıştır. Çalışma sonunda kalıp açısının artmasıyla geri esneme değerlerinde ortalama % 23,5 oranında artış tespit edilmiştir. Isıtılan büküm bölgesi incelendiğinde ise termal dönüşüme bağlı mikro yapısal değişim gözlenmiş ve bu değişim detaylı bir şekilde yorumlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Docol 1400, V bükme, Geri esneme, Mikro yapı.
|
