Hızlı kentleşme ve kapitalizm gibi nedenler ile az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde yaşanan konut sorunu beraberinde gecekondulaşma ve kaçak yapılaşma kavramlarını getirmiştir. Plansız ve kontrolsüz kentleşme ile artan gecekondularda bugün, dünya nüfusunun altı da biri yaşamaktadır. Kent içerisinde bulunan çöküntü alanları yeniden canlandırmak ve kent yaşamına dahil etmek amacıyla gelişen kentsel dönüşüm kavramı, gecekondu alanlarında yoğunlaşmış yıkım ve yenileme çalışmaları ile bu alanların dönüştürülmesi amaçlanmıştır. Dönüşüm sürecinde göz ardı edilen mevcut halk ise alandan ya ayrılmak zorunda kalmış ya da prestijin çektiği üst gelir grubu ile birçok anlamda baş etmeye çalışmıştır. Yan yana yaşayan zengin ve fakir halkın sosyal mücadelesine ek kentsel ve doğal ortamları arasında da süregelen önemli bir çatışma bulunmaktadır. Dünya ölçeğinde, kentsel kümelenmelerin eğitim, sağlık, altyapı gibi alanlarda yaşadığı adaletsizlik ciddi bir düzeyde olmasına rağmen çok az görünür durumdadır. Bu alanlardaki mevcut sorunların ortaya çıkarılması ve dönüşüm uygulamalarında yer alan her noktada yerli kullanıcıların bu sürece entegre edilmesi gerekmektedir. Çalışmada, ırk temelli politikaların ve varlık eşitsizliğinin çarpıcı bir örneği ve aynı zamanda dünyadaki adaletsizlik kavramının yüksek seviyelere ulaştığı alandan birisi olan Güney Afrika başta olmak üzere Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya kentlerinden örnek alanlar seçilerek bu alanlar üzerinden mekânsal ayrışma ve sosyal dışlanma kavramları örneklendirilmiştir. Ulusal ve uluslararası ölçekte gecekondu ile kentsel dönüşüm alanları arasındaki mekansal ayrımın aynı zamanda sosyal, kültürel ve psikolojik dışlanma faktörlerinin de temel noktasını oluşturduğu ve bu konunun üzerinde özellikle durulması gerektiği yargısına ulaşılmış, tüm örnek kentler ve benzeri alanlardaki sorunları çarpıcı şekilde gözler önüne seren görsellerin önemine değinilmiştir. Gelecekte yapılacak olan kentsel dönüşüm ya da benzeri uygulamalara yerli halkın katılımının sağlanması gerektiği ve bu sürecin daha ciddi planlamalar dahilinde yürütülmesi gerektiği yargısına ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Gecekondu, Mekansal Ayrışma, Sosyal Dışlanma
|
