Öz: Giriş: Tüm insanlar gibi engelli insanlar da eşit haklara sahiptir. Engelli bireyler fiziksel çevrede herkes tarafından ortak kullanılan açık ve yeşil alanlarda çeşitli engellerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu engeller, engelli bireylerin toplumdan uzaklaşmasına ve kendi özgüvenlerini yitirmelerine neden olmaktadır. Karşılaşılan sorunların temel nedeni toplumun yeterince bilinçlendirilmemesinden kaynaklanmaktadır. Kurum ve kuruluşlar, sivil toplum örgütleri tarafından toplumumuza, engelli bireylerin toplumun ayrılmaz bir parçası olduğu anlatılmalıdır. Ülkemizde yasalarla belirtilmesine rağmen açık ve yeşil alan düzenlemelerinde engelli bireylere yönelik düzenlemelere yeterince yer verilmediği görülmektedir. Oysa birçok gelişmiş ülkede engelli bireylerin toplumla bağlarını güçlendirmek, onların yaşam seviyesini yükseltmek için çeşitli düzenlemeler yapılmaktadır. Yapılan çalışmalarda alanın bir bölümünün değil tamamının engelli bireylere yönelik düzenlenmesi sağlanarak sağlıklı ve engelli bireyler arasındaki ilişkiler arttırılmaktadır. Amaç: Bu araştırma engelli bireylerin Çanakkale ilinde bulunan okullardaki açık-yeşil alanlarda ve kapalı alanlarda, uluslararası standartlar doğrultusunda karşılaştıkları sorunların saptanması, saptanan sorunların yurt dışı ve yurt içi örnekler ile uygulanabilir tasarımların oluşturulması ve öneriye sunulması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın alanını, eğitim ve öğretim dokusunun bulunduğu, yakın çevresinde diğer yapısal ve açık alanları içeren Çanakkale ilindeki okullar oluşturmaktadır. Sınırlıklar: Araştırma uzun vadeli zaman gerektirdiğinden, Çanakkale kent merkezinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olan eğitim kurumlarından dokuz ilkokul, on ortaokul ve on beş lise ile sınırlandırılmıştır. Yöntem: Araştırmanın hedefine ulaşılabilmesi için sorunların ve sorunlu alanların saptanması, kriterlerin belirlenmesi ve çözüm önerilerinin ortaya konulması ve uygulanabilirliğinin sağlanması gerekliliğinden hareketle çalışma farklı aşamalardan oluşmaktadır. İlk aşamada, Türkiye’deki engelli bireylerin oranı ile engellilere yönelik yasal düzenlemeler araştırılmıştır. Daha sonra araştırma alanında engelli bireyler için sorun oluşturan kaldırımlar, rampalar, bina girişleri ve kentsel donatı birimlerinin konumları ve biçimleri gözlemlenerek mevcut ölçüleri tespit edilmiştir. Elde edilen veriler, TSE tarafından oluşturulan engellilere yönelik standartlar ile karşılaştırılmıştır. Engelli bireylerin yaşamlarında karşılaştıkları sorunların saptanmasında belirleyici olan ilkeler incelenmiştir. Her bir alan içerisinde kullanım kriterlerinin uygunluğu belirlenmiştir. Araştırmanın son aşamasında analiz ve değerlendirme yapılmıştır. Araştırma alanında çekilen fotoğraflar ve elde edilen ölçüler değerlendirilmiş ve mevcut duruma göre sorunların neler olduğu tespit edilmiştir. Bulgular: Araştırma alanı olarak seçilen Çanakkale kent merkezindeki Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda, idari personel, öğretmenler, öğrenciler ve misafirler tarafından kullanımları kapsayan açık alanlar, ulusal mevzuat ve standartlar, peyzaj mimarlığı tasarım ilkeleri ve uygulamaları doğrultusunda incelenmiştir. Elde edilen veriler neticesinde tekerlekli sandalyeli, görme ve işitme engelli bireylerin alan içinde ulaşılabilirliğini engelleyen sorunlar tespit edilmiştir. Her engelli birey bina girişlerinden kendi olanakları ile bağımsız olarak yararlanmalıdır. Araştırma kapsamında incelenen okulların bir kısmının bina girişlerinde tekerlekli sandalyeli engelliler için uygun rampa olmadığı, bir kısmında ise bulunan rampaların genişliğinin standartlara uygun olarak konumlandırılmadığı tespit edilmiştir. İncelenen okulların birçoğunda merdiven basamaklarının yüksekliğinin ve genişliği standartlara uygun yapılmış olmasına rağmen, basamak uçlarında kaymayı önleyici herhangi bir yüzey malzemesi kullanılmamıştır. Görme engelli bireylerin yaya yolunda yürümelerine kılavuzluk edecek kabartma yüzeyli herhangi bir yer döşemesi bulunmamaktadır. Çöp kutularının ağız açıklığının zeminden yüksekliği ve konumu kısmen uygun olduğu belirlenmiştir. Araştırma yapılan alanlarda aydınlatma gibi sabit direklerde kısmen görme engelli bireylere yönelik uyarı bantları bulunmamaktadır. Engelli bireylere yönelik tabela, levha, bina erişim planı, bilgi panosu ve erişilebilir semboller bulunmamaktadır. İnceleme yapılan okulların birçoğunda engelli bireylere yönelik otopark bulunmamaktadır. Sonuç: Bu bağlamda yürütülen araştırma sonucunda; yapılan çalışmaların erişilebilirlik ve ulaşılabilirlik kapsamında yetersiz olduğu ortaya koyulmuştur. Alan analizi ile uluslararası mevzuat, TSE standartları ve bu standartlara göre yapılan düzenlemelerden örnekler alınarak yapılan tasarım kararları doğrultusunda engelli bireylerin sorunlarına yönelik öneriler getirilmiştir. Engellilerin kullanımına uygun hale getirilmiş alanlardaki peyzaj tasarımlarıyla diğer insanlardan soyutlanmamaları, onlarla aynı alanları paylaşmaları sağlanmalıdır. Kentsel dış mekanlarda oluşturulan kullanım alanlarında donatıların, kent mobilyalarının, açık ve kapalı tüm mekanların engellilerin istek ve ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde tasarlanması ve uygulanması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Engelli, Ulaşılabilirlik, Peyzaj, Tasarım, Çanakkale
|
