Ülkemizde hiç güncellenmeksizin 36 yıl boyunca çelik yapı tasarımında kullanılan TS648 standardı, yerini 2016 yılında Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Çelik Yapıların Tasarımı, Hesap ve Yapım Esaslarına Dair Yönetmelik (ÇYTHYEY)”e bırakmıştır. TS648 ve ÇYTHYEY’e göre çelik yapı elemanlarının genel tasarım esasları benzer temellere dayanmakla birlikte tasarımda kullanılan yöntemler oldukça farklıdır. TS 648 emniyet gerilmeleri yöntemine göre tasarımı şart koşarken, ÇYTHYEY taşıma gücü yöntemini temel alarak tasarımcıya Yük ve Dayanım Katsayılarına Göre Tasarım (YDKT) ile Güvenlik Katsayılarına Göre Tasarım (GKT) yöntemlerinden birini seçme imkanı sunmaktadır. Bu çalışmada amaç, eksenel basınç kuvveti etkisi altındaki I-enkesitli çelik hadde profillerinin TS648 ve ÇYTHYEY’e göre tasarım ilkelerini karşılaştırarak farklılıkları ortaya koymak, ayrıca, TS648 standardına göre boyutlandırılmış I-enkesitli bir hadde profilinin yeni yönetmeliğe göre yeterli dayanıma sahip olup olmadığını belirlemektir. Bu amaçla, ülkemizde kolon enkesiti olarak yaygın şekilde kullanılan enkesitlere sahip çelik elemanların farklı boy ve çelik kalitelerindeki eksenel basınç kuvveti dayanımları, hem TS648’e hem de ÇYTHYEY’e göre hesaplanarak, elde edilen değerler karşılaştırılmıştır. ÇYTHYEY’e göre yapılan dayanım hesaplarında, karşılaştırılabilir değerler elde etmek için, emniyet gerilmeleri yönteminde olduğu gibi artırılmamış yük birleşimleri kullanılan GKT yöntemi kullanılmıştır. Hesaplamalarda, olası bütün genel burkulma modlarında, elemanların burkulma boylarının gerçek boylarına eşit olduğu kabul edilmiştir. İncelenen çelik enkesitlere sahip orta-boy ve uzun kolonlarda TS 648’in daima güvenli sonuçlar verdiği, özellikle narin enkesitli bazı kısa elemanlarda TS648’in güvensiz tarafta kalabildiği, bununla birlikte, 355 MPa’dan düşük akma dayanımına sahip çelik kalitelerinde, dayanım oranının 1,15’i geçmediği belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Çelik basınç elemanı, Çelik Yapıların Tasarımı, Hesap ve Yapım Esaslarına Dair Yönetmelik (ÇYTHYEY), I-Enkesitli Hadde Profiller, Güvenlik Katsayılarına Göre Tasarım (GKT) yöntemi, Narin enkesitli ele
|
