1970’li yılların sonlarında nüfusun hızla artması, tarımın azalması ve makine kullanımının ilerlemesiyle endüstrileşme dönemine adım atılmıştır. İngiltere’de başlayan endüstrileşme hareketiyle halkın çalışma alanları ve yaşam merkezleri de hızla yön değiştirmeye başlamıştır. Buhar gücüyle çalışan makineler ve ulaşım araçları Sanayi Devrim’inin ilerlemesini sağlamıştır. Sanayi devrimiyle yapımları hızlanan ve yeni merkezler oluşmasına neden olan sanayi yapıları 20.yy ın başlarında eski görkemli günlerini kaybetmeye başlamıştır. Teknolojik gelişmelerle birlikte çağa ayak uyduramamış ve işlevlerini kaybetmeye başlamışlardır. Yeni gelişimlere ayak uyduramayarak eskiyen ve işlevini yitiren bu yapılar 20.yy ın ikinci yarısına kadar büyük çoğunluğuna dokunulmadan terk edilmiştir. Onarım ve bakım yapılmadan geçen yıllar sonucunda yakın çevrelerinde kurulan yerleşimleri de etkileyerek kentlerde çöküntü alanlar olarak kaderine terk edilmişlerdir. Döneminin teknik, kültürel ve sosyal özelliklerini günümüze taşıyan bu özgün yapılar 20.yy ın ikinci yarısında endüstriyel miras olarak incelenmesi gerektiği görülmüştür. Kaderine terk edilmiş bu alanların taşıdığı değer ve potansiyellerin yeniden anlamlandırılıp işlevsel hale gelmesi için çeşitli çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Uluslararası Endüstri Mirasını Koruma Komitesi (1973) tarafından endüstri mirası bir dönemin sanayi kültürünü yansıtan; tarihi, sosyal, mimari veya bilimsel değeri olan alan ve yapılar olarak ifade edilmiştir. Mimarlar Odası da bu alanların geçmişe tanıklık ettiği dönemin sosyal, fiziksel, ekonomik, kültürel özelliklerini günümüze ulaştırdığını ve bu özgün değerlerinden dolayı korunması gerekli kültür mirası olduğunu açıklamıştır. Türkiye’de post endüstriyel alanların korunmasına ve atıl hale gelen yapıların yeniden tasarlanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Geçmişin kültür ve mimarisinin geleceğe miras kalması ve günümüz çevresiyle dinamik bir ilişki kurabilmesi amacıyla bu alanların yeniden tasarlanması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Post-endüstriyel peyzaj, Tarihi endüstriyel yapılar, Endüstri mirası, Yeniden işlevlendirme, Yeniden kullanım, İşlevsel dönüşüm
|