Günlük hayatımızda kullandığımız pek çok ürünün ham maddesi olan kauçuk petrol ürünlerinden sentetik olarak veya bitkisel kaynaklardan doğal olarak elde edilir. Sentetik kauçuk termal kararlılığının yanı sıra yağlara ve çeşitli kimyasallara karşı daha dayanıklıdır. Ancak büyük çekme mukavemeti, esneklik, elastikiyet, aşınma ve soğuk havalarda darbe dayanımı, verimli ısı dağılımı ve yumuşaklık özelliklerine sahip doğal kauçuğun zayıf bir rakibidir. Ticari olarak üretilen doğal kauçuğun ana kaynağı, ekvatora yakın bölgelerde yetişen kauçuk ağacıdır. Ancak dünya nüfusunun sürekli artmasına karşılık çeşitli salgın bitki hastalıkları ve üretim problemleri ile karşı karşıya kalan kauçuk ağacına (H. Brasiliensis) alternatif olabilecek bitki arayışlarının başlaması kaçınılmaz olmuştur. Guayule (Parthenium argentatum), karahindiba (Taraxacum kok-saghyz), altın başak (Solidago altissima, S. canadiensis) ve acı marul (Lactuca serriola) bu bitkilere örnektir.
Sunulan bu çalışmada ülkemizde de halen büyük miktarlarda ithal edilen doğal kauçuk ihtiyacını karşılamak için Erzurum’da yetişen sütleğen (Euphorbia stricta) bitkisinin alternatif bir kaynak olup olamayacağı incelenmiştir. Bu bitkinin seçilmesinin sebebi kauçuk ağacı ile aynı Euphorbiaceae familyasından olması ve dallanmış salgı borularında lateks bulunmasıdır.
Bitkinin sırasıyla su, aseton ve heksan ile ekstraksiyonundan sonra elde edilen madde, doğal kauçuğun ana yapısını oluşturan 1,4 cis izopren ile kıyaslanmıştır. Bu amaçla FTIR ve NMR analizleri gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçların aranan madde ile uyumlu olduğu gözlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Sütleğen, Doğal kauçuk, Lateks
|
