Sac metal şekillendirmede istenen ürün formu preslerde baskı kuvvetleri sayesinde gerçekleştirilmektedir. Elde edilen nihai formda ürünün geometrisinin hedeflenen toleranslar dahilinde kalması istenir. Şekillendirme kuvvetlerinin etkisi kalktıktan sonra sac metal malzemelerin içyapısında elastik gerilmeler kalır. Bu elastik gerilmeler parçanın elastik plastik değişim göstermesine sebep olarak boyutsal sapmalarına neden olur. Parçanın istenen şekli ile gerilmeler sonucu değiştirdiği şekli arasındaki fark geri esneme (springback) olarak adlandırılır. Geri esneme, üretim yapan firmalar için zaman, maliyet, iş gücü kaybı, düşük şekil verme kalitesi gibi pek çok dezavantaj arz etmektedir. Standardize edilmesi zor olan bu problem üzerinde gerçekleştirilecek çalışma için simetrik çalışmaya uygun olan U bükme formu seçilmiştir. Malzeme kalitesi ve pres hızının değişimiyle formda meydana gelen geri esneme davranışının incelenmesi hedeflenmiştir. Yapılan çalışmada beş farklı sac malzeme kalitesi iki farklı pres hızıyla şekillendirilmiştir. Üretilen parçanın analizi AutoForm simülasyon programı ve ATOS 3D ölçüm cihazı ile gerçekleştirilmiştir. Seçilen parametrelerde AutoForm simülasyon programı ile şekillendirme simülasyonu sonucu parçanın springback özelliği analiz edilmiştir. Sonuç olarak parçanın akma dayanımının artışıyla springback özelliğinin arttığı; yumuşak malzemelerde yüksek hızın daha çok springback davranışına sebep olduğu, sert malzemelerde düşük hızın daha çok springback davranışına sebep olduğu gözlemlenmiştir. ATOS ölçüm cihazı kullanılarak yapılan tarama ve analiz sonucunda nihai formdaki parçaların springback davranışı incelenmiştir. ATOS ölçüm cihazında yapılan analiz sonucunda akma dayanımının artışıyla malzemenin springback davranışının arttığı gözlemlenirken, değişen hız değerlerinin springback davranışı üzerindeki etkisi birbirine yakın olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Sac Metal, Sac Metal Şekillendirme, Springback, U Bükme
|
