Çelik yapılar, ülkemizde ve dünyada her geçen gün daha fazla önem kazanmakta, geçmişe kıyasla daha fazla tercih edilmektedir. Ülkemizde, üç yıl öncesine kadar yapısal çelik sektörünün hızını kesen belki de en önemli faktör, 1980 yılında yürürlüğe giren, ancak teknoloji, literatür, malzeme ve uygulamadaki gelişmeler ışığında belirli aralıklarla güncellenmediği için çoğu modern çelik tasarım yönetmeliğinin gerisinde kalan Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları (TS 648) başlıklı tasarım dokümanıdır. Hemen hemen tüm dünyada daha rasyonel ve çoğu zaman daha ekonomik tasarımlar sunan sınır durumlara göre tasarım yöntemlerine geçilirken, ülkemizde tam 36 yıl boyunca çelik yapı tasarımında emniyet gerilmeleri yöntemi kullanılmaya devam edilmiştir. Nihayet, 2016 yılında, Çelik Yapıların Tasarım, Hesap ve Yapım Esaslarına Dair Yönetmelik’in (ÇYTHYEY) yürürlüğe girmesiyle ülkemizde de çelik yapı tasarımında taşıma gücü yöntemine geçilmiştir. Özellikle ÇYTHYEY’nin yürürlüğe girmesinden önce, ülkemizde ya da Avrupa’da uygulanan önemli ve özel tasarım projelerinde Avrupa Çelik Yönetmeliği’nin (EC3) kullanıldığı bilinmektedir. Günümüzde de bazı özel projelerde, EC3’ün kullanımı devam etmektedir. Bu çalışmanın amacı, eksenel basınç kuvveti etkisindeki H-enkesitli hadde profillerin ÇYTHYEY ve EC3’e göre tasarım ilkelerini karşılaştırarak, iki güncel tasarım dökümanı arasındaki temel farklılıkları ortaya koymak; ayrıca, ülkemizde yaygın şekilde kullanılan H-enkesitli hadde profillerin farklı boy ve çelik kalitelerindeki tasarım eksenel basınç kuvveti dayanımları ile tasarım enkesit/burkulma dirençlerini hesaplayarak, Türkiye ve Avrupa çelik yapı tasarım yönetmeliklerinin güvenlik seviyelerini kıyaslamaktır. Dayanım/direnç hesaplarında, eğilmeli, burulmalı ve yerel burkulma modları ele alınmıştır. İncelenen profillerde, dayanım oranlarının hem çelik kalitesine hem de burkulma boyuna bağlı olduğu, kısa ve uzun kolonlarda EC3’ün, orta boy kolonlarda ise ÇYTHYEY’in güvenli tarafta kaldığı belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Çelik kolon, Çelik Yapıların Tasarımı, Hesap ve Yapım Esaslarına Dair Yönetmelik (ÇYTHYEY), Eurocode 3 (EC3), H-Enkesitli hadde profiller, Tasarım eksenel basınç kuvveti dayanımı, tasarım burkulma dir
|
