İnsan sağlığını ve çevre kirliliğini önemli ölçüde etkilemekte olan emisyonlar, hava kirliliğinin sebepleri arasında yerini almaktadır. Bu kirliliğin büyük bir kısmı, motorlu taşıtlardan kaynaklanmakta olup yanmanın tam olmadığı durumlarda gerçekleşmektedir. Tam yanma, yakıtın reaksiyon sırasında tamamının harcanmasıyla oluşurken eksik yanma silindire alınan havadaki oksijenin yetersiz olması ve yakıt-hava karışımının iyi olmamasından kaynaklanmaktadır. Tam yanma sonucu ortaya çıkan gazlar, CO2, H2O, SOX, O2 ve N2 gazları olmaktayken yanmanın eksik olduğu durumlarda ortaya çıkan gazlar ise CO, H2, O, H, NOx gazlarıdır. Motorlu araçlardan kaynaklan hava kirliliğine sebep emisyonlar ise CO, NOX, HC, PM, SOX ve kurşun bileşikleridir. CO, NOX, HC, PM yanma prosesinden kaynaklıyken; SOX ve kurşun bileşikleri ise yakıt kaynaklıdır. Emisyonları azaltmak amacıyla alınan önlemler arasında birçok farklı yöntem kullanılmıştır. Bunlar motor öncesinde, motor kısmında ve motor sonrasında alınan önlemler olarak gruplandırılmaktadır. Motor öncesinde alınan önlemler arasında yakıt bileşiminin iyileştirilmesi ve alternatif yakıt kullanımıdır. Motor içerisinde alınan önlemler ise yapısal ve tasarımsaldır. Son olarak motor sonrasında alınan önlemler ise Egzoz Gazı Resirkülasyonu (EGR), termal reaktörler, oksidasyon katalizörleri, dizel motorlarında partikül tutucuları ve katalitik konvertörlerdir. Bu çalışmada içten yanmalı motor kaynaklı emisyonların çevre ve insan sağlığındaki olumsuz etkileri ortaya konulmuştur. Bu etkilerin azaltılmasında rol oynayan katalitik konvertörlerin yapıları, çeşitleri ve emisyonları azaltmadaki görevi incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Hava kirliliği, Egzoz emisyonları, Katalitik konvertör, Yanma
|
