Osmanlı Devleti'nde batılılaşma ve değişimin izleri 18. yüzyılda etkisini göstermeye başlamıştır. Özellikle Lale Devri olarak adlandırılan dönemde başlayan batılılaşma etkileri yaşamın her alanında olmakla birlikte mimari alanda ve kentsel düzende de kendisini göstermeye başlamıştır. Tarihte önemli bir dönüm noktası olan Tanzimat Fermanı ise Türk modernleşmesinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda Osmanlı Devleti’nde 19.yüzyılın sonu değişim ve dönüşümün başlangıcı olarak kabul edilir. Özellikle kentsel bağlamda yapılan birçok değişiklik ve imar projeleri bu dönemden sonra Cumhuriyet’e kadar ve sonrası için tetikleyici nitelikte olmuştur. Bu dönemde II. Abdülhamid’in gerçekleştirdiği projeler kadar hayalini kurduğu ve üzerinde bir çok çalışma yaptırdığı imar projeleri de büyük önem taşımaktadır. Abdülhamid’in kişilik ve politika bakımından ileriye dönük, çağdaş bakış açısı, hayalini kurduğu ütopik sayılabilecek projeler, değişimin geri dönülemez nitelikte olacağını da göstermektedir.
Birçok makale ve kitapta özellikle 19. Yüzyıl değişen İstanbul ve Osmanlı kentleri üzerine ağırlık verilmiş olup dönemsel olarak inceleme yapılmıştır. Süreç genel anlamda kendi içinde değerlendirilmiş ve özellikle cumhuriyet sonrası değişim yıllara ve olaylara göre anlatılmıştır. Bu araştırmada bunlara ek olarak II. Abdülhamid’in dönemi itibariyle değişen düzen ve kentsel dönüşüm incelenmiştir. II. Abdülhamid döneminde yapılan imar faaliyetlerinden çok gerçekleştirilemeyen projeler irdelenerek, yapılmak istenen kentsel dönüşüm ve planlamaya dikkat çekilmiştir. Bu dönemden itibaren, cumhuriyetin ilanıyla birlikte kentsel planlamanın nasıl başladığı ve hangi olaylar neticesinde değişimin hızlandığı ya da yön değiştirdiği incelenmiştir. Son olarak değişen İstanbul’un kentsel planlamasının başlangıç noktasına vurgu yapılarak genel bir bakış açısı ile bugünkü duruma nasıl gelindiği incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: II. Abdülhamid, Modernleşme,Kentsel değişim ve dönüşüm,Tanzimat
|
