Alüminyum alaşımları, hafifliği, yüksek korozyon direnci, düşük ergime sıcaklığı, geri dönüşüme uygun olması gibi birçok özelliği ile endüstride yaygın olarak kullanılmaktadır ve kullanım oranı her geçen gün artmaktadır. Özellikle otomotiv ve havacılık sektöründe kullanımı git gide artan bu alaşımların birisi de alüminyum alaşımlı jantlardır. Alüminyum alaşımlı jantlar genellikle alçak basınçlı döküm yöntemi ile üretilmektedir. Bu yöntemde kullanılan kalıplarda yüksek sıcaklıklara dayanıklı sıcak iş takım çelikleri kullanılmaktadır. Fakat alüminyum alaşımlı jant kalıplarında karşılaşılan en büyük sorunlardan birisi kalıpların belirli döküm adetlerinden sonra deformasyona uğramasıdır. Deformasyonlar kalıpta beslemenin yapıldığı ve sıcaklığın en fazla olduğu alt maçanın göbek bölgesinde meydana gelmektedir. Deformasyonlar sonucunda kalıptan çıkan jantların ağırlığı artmakta, yurt dışından ithal olarak alınan çeliklerle üretilen kalıp parçaları hurdaya ayrılmaktadır. Bu nedenle, yapılan bu çalışmada jant kalıplarında deformasyona neden olan etmenler kök neden analizleri ile incelenmiştir. Daha sonra deformasyonu engelleyici tasarımlar yapılmıştır ve farklı malzeme denemeleri gerçekleştirilmiştir. Periyodik olarak kalıpların deformasyon performansları takip edilmiştir ve elde edilen veriler istatistiksel olarak incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda çalışma kapsamında uygulanan tasarımın, kalıpların deformasyona uğramasında önemli bir azalmaya sebep olduğu, ayrıca mevcut malzemeye alternatif olarak kullanılan sıcak iş takım çeliği sınıfının da daha yüksek deformasyon direnci gösterdiği belirlenmiştir. Belirlenen yeni tasarım ve kalıp malzemesi ile daha yüksek deformasyon direnci sağlanarak kalıpların ömrü artırılabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Alüminyum Döküm, Alüminyum Jant Kalıbı, Kokil Kalıp, Sıcak İş Takım Çeliği, Plastik Deformasyon
|
