Dünya’da en bol ve doğal olarak bulunan bileşik selülozdur ve bunu sırasıyla kitin takip etmektedir. Selüloz bitkilerden elde edilirken ve kitin ise çok çeşitli kaynaklardan elde edilebilmektedir. Her yıl yaklaşık 10 milyar ton kitin doğada biyosentez yoluyla üretilmektedir. Kitosanın ana maddesi kitindir. Kitosan, antibakteriyel, antifungal, biyouyumlu, biyobozunur ve toksik özellik göstermeyen doğal bir amino polisakkarittir. Kitin, doğada karides, yengeç, ıstakoz gibi kabuklu deniz canlılarının, böceklerin dış iskelet yapısında ve mantarların hücre duvarında bulunur. İşlenmiş deniz ürünlerinin yaklaşık % 45'ini karidesler oluşturmaktadır ve atıkların büyük çoğunluğunu ise dış iskeleti kabuk oluşturmaktadır. Bu atık, hammaddenin toplam ağırlığının % 50-70’ine tekabül eder. Balık ve kabukluların atıkları değerlendirilemediğinde çevre kirliliği oluşturmaktadırlar. Bu kabuk atıkları değerlendirildiklerinde basit ve ucuz bir yöntemle katma değeri yüksek bir malzemeye dönüştürülebilmektedir. Kitinin deasetilasyon ile kitosan, elde edilmektedir. Kitosan üretimi sırasındaki deasetilasyon işlemi kitosanın fizikokimyasal ve fonksiyonel özelliklerini değiştirmektedir. Kitosanın özelliklerini deasetilasyon derecesi, viskozitesi ve molekül ağırlığı etkilemektedir. Kitosan günümüzde yaygın olarak kimyasal ekstraksiyon yöntemleri ile elde edilmektedir. En yaygın olarak tercih edilen yöntemler ise 3 aşamalı olarak yapılmaktadır. Bu çalışmada, kabuklu deniz canlılarının atıklarına demineralizasyon, deproteinizasyon ve renk giderme işlemleri uygulanarak kitin elde edildi. Daha sonra kitinden farklı yöntemler kullanılarak kitin molekülünün 2. karbon atomuna bağlı bulunan asetil grubu yüksek konsantrasyonda sodyum hidroksit ile muamele edilerek çıkarıldı ve kitosan doğal polimeri elde edildi ve özellikleri incelendi.
Anahtar Kelimeler: Atık, Deasetilasyon, Kabuklu deniz canlıları, Kitin, Kitosan
|