Sanayileşme ile başlayan kentleşme süreci, kentlerin hızlı, yoğun ve plansız yapılaşmasına neden olmuştur. Özellikle 1950’li yıllardan itibaren İstanbul, artan iş gücü ihtiyacı ile yoğun bir göçe maruz kalmış ve sonucunda da plansız, kimliksiz, niteliksiz ve aynı zamanda kaçak olan yapılaşmalarla çok hızlı bir şekilde değişime uğramıştır. Ayrıca birçok yapı stoğunun zarar gördüğü 1999 Marmara depremi ve kentsel alan kullanım değişimleri (sanayinin yer değiştirmesi vb.) ve özellikle tarihi çevrelerin köhneleşmesi gibi sorunlar ile sağlıksız kent parçalarının iyileştirilmesi, yapı stoğunun güçlendirilmesi ve daha yaşanabilir çevreler yaratılması amacıyla kentsel dönüşüm çalışmaları başlamıştır.
Kentsel dönüşüm uygulamalarının birçok hedefi olmakla birlikte bu hedeflerin bir tanesi de daha sağlıklı, daha yaşanabilir ve daha yeşil çevreler yaratmaktır. Bu çalışma kapsamında kentsel dönüşüm hedeflerinin özellikle kentsel peyzaj bağlamında ne kadar sağlanabildiğini belirlemek amaçlanmıştır. İstanbul'un Kadıköy İlçesi’ne bağlı Fikirtepe kentsel dönüşüm bölgesi çalışma alanı olarak seçilmiştir. Fikirtepe, İstanbul ili, Kadıköy İlçesi içinde yer alan bir gecekondu bölgesi olup, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun uyarınca 2013 tarihinde Fikirtepe ve Dumlupınar Mahalleleri ile Eğitim ve Merdivenköy Mahallelerinin bir kısmını kapsayan 134 hektarlık alan "Riskli Alan" ilan edilmiştir. Eski bir yerleşmenin üzerinde ve mekânsal olarak İstanbul'un merkezinde kabul edilebilecek bir konumunda bulunması ve zaman içinde yıpranan, ihtiyaçlara cevap veremeyen mesken stoğu sebebiyle Fikirtepe önemli bir proje alanı haline gelmiştir. Çalışmada imar planları, yerleşim alanlarına ilişkin projeler incelenmiş, alan araştırması yapılmıştır.
Çalışma sonucunda gecekondu yapılaşması ile oluşan mahalle kurgusu, kentsel dönüşüm ile gökdelen niteliğindeki çok katlı lüks sitelere dönüşen Fikirtepe, bütüncül değerlendirildiğinde henüz tamamlanmamış olmasına rağmen artan nüfus yoğunluğuna bağlı olarak ulaşım sorunları ve açık yeşil alan yetersizliği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kentsel değişim, Kentsel dönüşüm, Kentsel peyzaj
|
