Öz: Giriş: Endüstri devrimi sonrası başlayan ve 20. yüzyılda artan bir ivmeyle yükselen teknolojik gelişmeler, zaman içerisinde insan ve doğa arasındaki hassas dengeyi bozarak, çevre sorunlarını da beraberinde getirmiştir. İnsanların yaşam alanlarına yaptıkları tüm müdahale ve değişiklikler, başta kişiler olmak üzere doğal çevreyi doğrudan etkilemiş, ekolojik dengenin olumsuz şekilde etkilenmesine neden olmuştur. Bunun sonucunda da “ekolojik mimarlık” kavramı ortaya çıkmıştır. Kırsal yerleşim dokularındaki geleneksel konutlar gerek iklim ve çevre koşullarına göre şekillenmeleri gerekse yere özgü malzeme ve doğaya aykırı düşmeyen yapım teknikleri nedeniyle ekolojik mimarlığın en iyi örnekleridir. Ege Bölgesi içerisinde yer alan Ildırı Köyü; mimari yapısı, tarihi özellikleri, topografik yapısı, yerel halkı (geçmişte Türk ve Rum toplumu iken bugün sadece Türk toplumu), sosyo-ekonomik yapısı, yaşam tarzı ve gelenekleri ile dikkat çeken kırsal yerleşim alanlarından biridir. Günümüzde hızla değişen yaşam tarzı, konfor koşulları ve turizmin etkilerine rağmen Ildırı Köyü kendi içinde yerel özeliklerini korumaya çalışmaktadır. Amaç: Kırsal yerleşim alanlarındaki geleneksel mimarlığı ekolojik açıdan ele alan bu çalışmada; mimari analizler dikkate alınarak yerleşme yapısı, bina formu ve kabuğu, bina yönü, mekan organizasyonu, malzeme seçimi, konstrüksiyon ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı bağlamında gerçekleştirilen gözlemler sonucunda, ortaya konulacak ekolojik özelliklerin Ildırı Köyü’ndeki geleneksel konutlarda, anket çalışmasının da desteğiyle, irdelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, Ildırı’nın gerek anket yöntemi sonucundaki istatistiksel verilerle gerekse de gözlem yöntemiyle ekolojik duyarlılığı olan yerleşim alanı olduğunu belirlemeyi hedeflemektedir. Araştırmadan elde edilen bulgular, geleneksel mimarinin korunması ve sürekliliğinin sağlanmasına yönelik çalışmalara katkı sağlayacaktır. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın kapsamını Ildırı Köyü geleneksel konutları ve konut kullanıcıları oluşturmaktadır. Köy içerisinden, yapıların geleneksel mimari özelliklerine dayanarak 31 konut seçilmiştir. Yöntem: Araştırmada anket ve gözlem yöntemleri kullanılmıştır. Veri toplamaya yönelik arazi gözlem formları ve anket formları hazırlanmış ve araştırma alanına uygulanmıştır. Arazi gözlem formu hazırlanırken; konutların yerleşim özellikleri, mimari özellikleri ve ekolojik özellikleri göz önde bulundurulmuştur. Form üzerinde detaylandırılan bu ana başlıklar, arazi üzerinde yapılan çalışmanın sistematik bir şekilde ilerlemesine yardımcı olmuştur. 2007 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre Ildırı Köyü hane sayısı 571’dir. Köyde örnek büyüklüğünün, evrene oranının % 5’in altında kalmayacak sayıda veri toplanması amaçlanmıştır. Ildırı Köyü’nde 31 örnek ile evrenin %5,4’üne ulaşılmıştır. Buna dayanarak 31 konut üzerinde gözlem yapılmış, 31 konut kullanıcısıyla da yüz yüze anket gerçekleştirilmiştir. Kullanıcılara açık uçlu ve kapalı uçlu sorular yöneltilmiştir. Anketlerin istatistiksel analizlerinin gerçekleştirilmesinde, Ege Üniversitesi Temel Tıp Bilimleri Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim Anabilim Dalı öğretim elemanından destek alınmış, anket sorularının kendi içerisindeki sayı ve yüzde dağılımlarının yapılmasında çapraz tablolama yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmanın Problemi: Geleneksel yapı kullanıcılarının çalışmanın anket ve gözlem aşamasında zorluk çıkartarak yapı içlerine girilmesine izin vermemesi, anket sorularını cevaplamadaki isteksizlikleri problemlere yol açmıştır. Araştırmanın Kısıtları: Geleneksel konutlardan birçoğunun terk edilmiş olması araştırma yapılabilecek yapıları sınırlandırmıştır. Bulgular: Arazi gözlem formları yardımıyla gerçekleştirilen gözlemler ve anket çalışmasından elde edilen veriler doğrultusunda, Ildırı Köyü geleneksel konut mimarisi özellikleri (mekan organizasyonu, malzeme ve konstrüksiyon, yapı elemanları) saptanmıştır. Yapılan bu mimari analizler dikkate alınarak Ildırı Köyü’ndeki geleneksel konutların; yerleşme yapısı, bina formu ve kabuğu, bina yönü, mekan organizasyonu, malzeme seçimi ve konstrüksiyon ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı bağlamında ekolojik özelliklere sahip oldukları tespit edilmiştir. Sonuç: Günümüzde teknolojinin çok hızlı bir şekilde ilerlemesiyle oluşan çevre sorunları ve bunların çözümü, gelecek nesillere daha iyi bir çevre bırakabilmek için ekolojik bilincin oluşmasını zorunlu kılmaktadır. Bu sebeple modern mimarinin başlıca hedeflerinden biri çevre dostu, ekolojik yapılar tasarlamak olmalıdır. Kırsal yerleşim alanlarındaki geleneksel konutların tasarımına bakıldığında, çevresel faktörleri göz önünde bulunduran, doğayla uyumlu yapılar oldukları görülmektedir. Bu bağlamda, günümüzde gerek birçok ülkede gerekse de Türkiye’de tasarım kriteri olarak ilk sırada ekoloji kavramı yer almaktadır. Buna göre çalışmada, geleneksel mimarlıktaki ekolojik özelliklerin irdelenmesine yönelik olarak Ildırı Köyü’ndeki geleneksel konutlar üzerinden analiz çalışmaları yapılmıştır. Çalışmalar kapsamında köydeki geleneksel konutların mimari özellikleri ekolojik özellikler ile birlikte ele alınmış ve bu doğrultuda değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Ildırı Köyü’ndeki geleneksel konutların, yapılan analizlere göre ekolojik özelliklere uyum açısından iyi bir örnek teşkil ettiği görülmektedir. Ildırı’da birçok yapının kullanılmadığı ve terk edildiği, kullanılmayan yapıların da bakımsızlıktan dolayı yıkılıp yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu tespit edilmiştir. Gerek mimari gerekse de tarihi özelliklerinin yanı sıra bu çalışma ile ekolojik özelliklerinin tespiti yapılmış ve yapıların korunmasının gerekliliği sonucu ortaya çıkmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kırsal Yerleşme, Geleneksel Mimari, Ekoloji, Ildırı Köyü Geleneksel Konutları
|
