İstanbul kenti, yüzyıllar boyu birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, çok katmanlı bir yapılaşmadır. Antik çağlardan beri, sahip olduğu sınırların ötesine kademeli olarak gelişerek, bugün Çatalca’dan Kocaeli’ye uzanan bir yerleşime ulaşmıştır. İstanbul kentinin büyümesi; kentin coğrafi konumu, barındırdığı medeniyetlere ait zengin kültürel mirasının oluşturduğu özgün kent kimliği, yapılan yatırımlarla sanayi ve pazar alanında gelişmiş kentlerden biri olması ve sürekli aldığı göçler en önemli sebeplerindendir. Kentin büyüme hızı ve yönü, tarihi haritalar ve yakın dönem haritalar karşılaştırılarak izlenebilmektedir. Tarihi haritalara bakıldığında edinilen ilk izlenim İstanbul Tarihi Yarımada'daki yoğun yapılaşma dışında Boğaziçi kıyılarındaki koylarda kurulmuş yerleşimlerdir. Kadıköy bölgesinde Kalkedon yerleşimi ve sonrasında Megaralılar ile başlayan İstanbul kenti, stratejik konumundan dolayı devamlı yerleşimlerin odak noktası olmuştur. Orta Çağ kentleri, savunma sistemi anlayışından dolayı sur içinde yerleşmişlerdir. Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de aynı anlayış süren kentte yer yer köşkler, balıkçı köyleri gibi İstanbul Tarihi Yarımada dışında da yerleşimlerini oluşturmuştur.
İstanbul kentinin Bizans döneminden bugüne önemli bir yerleşimi olan Beykoz semti bildiride konu alanı olarak seçilmiştir. Beykoz’un geçmişten bugüne değişen sosyal ve fiziksel yapısı irdelenmiştir. Beykoz yerleşiminin merkezi olan Merkez Mahallesi bildiri kapsamından daha detaylı irdelenmiştir. Alanda tespit ve belgeleme çalışmaları yapılmıştır.
Merkez Mahallesi, tarihine sahip çıkan anıt eserleri ve somut olmayan kültürel mirasıyla ele alındığında henüz bozulmamış yapısı ve sahip olduğu dokunun okunabilir olmasıyla geçmiş ve günümüz arasındaki aktarıma uygun zemin sağlayabilmektedir. Günümüzde 3. Köprünün de yapılmasıyla Boğazın en uzak yeri Beykoz bir adım daha kente yaklaştırılmıştır. FSM köprüsü ve bağlantı yollarının yapımı sonucunda gerçekleşen kapalı site olgusunun 3. köprü ve ona bağlı olacak bağlantı yolları ile tekrarlanabilecek olması fikri kamuoyuna da yansımıştır.
Orman arazilerinde yerleşime izin veren yasal ve yasa dışı yerleşimlerin Beykoz'un ilçe bazında kimliğine büyük darbe vuracağı öngörülmektedir. Bu noktada Merkez Mahallesinin toplum yapısı, alışkanlıkları ve sahip olduğu değerler yıpranarak değişime uğrama olasılığı vardır.
Bu çalışma Beykoz Merkez Mahallesinin fiziksel dokusunun, toplum ve aile yaklaşımına bağlı demografik yapısının ve kültürel aktarımlarının incelenmesini içermektedir. 2019 yılı itibariyle incelenip döküm haline getirilerek, gelecek çalışmalar için bir kaynak olması ve altlık oluşturmasını amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: İstanbul, Beykoz, Mahalle, Kültür, Kimlik, Yerel, Özgünlük
|
