Giriş ve Kuramsal Çerçeve: Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, Türkiye'de yeni kurulan endüstri kompleksleri sosyal hayatın dönüşümünde önemli rol oynamıştır. Bu süreçte Şeker Fabrikaları toplumsal yapıdaki değişikliklerin somut göstergeleri olmuştur. Şeker Fabrikaları kurulduğu çeyrek asırlık bir sürede konumlandırıldıkları kırsal alanları modern bir merkeze dönüştürme potansiyeline sahip olmuştur. Çalışmanın Kapsamı: Bu çalışmada 1926-1956 yılları arasında ilk etapta kurulmuş dört Şeker Fabrikasına ve ikinci etapta Doğu Anadolu'da inşa edilmiş dört Şeker Fabrikasına ait vaziyet planlarına odaklanarak mimari program ve ihtiyaç programı içeriklerine yönelik bir envanter çalışması yapılacaktır. Çalışmanın Amacı: Yapılacak envanter çalışmasıyla kampüs alanlarının kente yönelik mimari donanımları nasıl farklılaştırdıkları, bunun yanında sosyal ve kültürel birikimlerin de yerleşkelerdeki mimari programa yansıma biçimleri tartışılacaktır. İlk yapılan Şeker Fabrikaları ve Doğu Anadolu'da yapılan Şeker Fabrikaları dönemlerinin bağlamı çerçevesinde karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir. Bu çalışma özellikle Doğu Anadolu’da kurulan Şeker Fabrikalarının sanayileşme ve modernleşmeye katkıları konusunu irdeleyecek, Doğu Anadolu Bölgesinin 1950'li yıllardaki endüstrileşme ve mimarlık/kentsel alandaki gelişmesini değerlendirecektir. Çalışmanın Yöntemi: Bu çalışma TOBB ETÜ Mimarlık Bölümüne ait Türkiye Şeker Fabrikaları Arşivinde yer alan mimari çizim, eski/yeni fotoğraflar, bilgi ve belgeler kullanılarak oluşturulacak bir envanter çalışmasına dayanmaktadır. Çalışmanın Özgün Değeri: Şeker Fabrikaları çok yönlü alanlar olarak tasarlanmış, Türkiye'de bir toplumun dönüşümüne katkı sağlamışlardır. Önemli bir endüstrileşme alanı olan Şeker Fabrikalarının tarihi değerinin gün ışığına çıkmamış arşiv malzemesinin ve tarihi belgelerin yorumlanması ile ortaya çıkması ve pek çok alanda yapılacak çalışmaya altlık oluşturması öngörülmektedir. Bu çalışma özellikle hiçbir arşiv çalışmasının yapılmadığı Doğu Anadolu’da kurulan Şeker Fabrikalarının oluşmasına ve bölgenin endüstrileşmesine ve mimarlık/kentsel alandaki gelişmelerine katkı sağlayacaktır. Sonuç: Şeker Fabrikalarında yer alan yapıların sahip olduğu tüm mekansal değerlerin kentin ve kentlinin yararına kullanıldığını gösteren bilgi ve belgeler üzerinden bir çalışma geliştirilecektir. Şeker Fabrikalarının kuruldukları yerlerdeki kent/mimarlık, sosyolojik ve endüstri tarihine katkılarını değerlendirmek, konunun toplumsal ve akademik düzeyde tartışılmasını sağlamak çalışmanın sonuç hedefidir.
Anahtar Kelimeler: Şeker Fabrikaları, Endüstrileşme, Modernleşme
|
