Midilli Adası, Yunanistan’ın üçüncü büyük adasıdır. Eski Grekçe ismi Mitylini, günümüzde adı Lesbos’tur. Adada Midilli şehrinden sonra ikinci büyük yerleşim Malova (Molivos) kasabasıdır. Malova, bulunduğu konum itibarıyla sadece adanın değil, günümüze kadar koruduğu özgün mimarisi ile bütün Ege Adalarının en ahenkli, en güzel şehirlerindendir. Ada, 1462 yılında Osmanlı idaresine katılmış ve 1912 yılında Osmanlı idaresinden çıkmıştır. Adada Osmanlı döneminde inşa edilen eserlerden günümüze sadece 75 tanesi ulaşabilmiştir.
Bu bildiride adadaki Malova (Molivos) kasabasında ayakta kalmayı başaran 10 çeşme ele alınmıştır. Bu çeşmelerden 6’sı müstakil, diğer 4 çeşme ise duvara bitişik çeşme örnekleridir. Bunlardan bir tanesinin de iki yüzünde kemer aynalığı vardır. İncelediğimiz çeşmelerden 7 tanesinde inşa kitabeleri mevcut, diğer 3 tanesinin ise kitabeleri yoktur.
Kitabesi olan çeşmelerde Hacı İsmail Ağa Çeşmesi (H.1189/M.1775), Hacı Ahmet Ağa Çeşmesi (R.1180/M.1766) ve Hacı Mustafa Çeşmesi’nin (R.1300/M.1884) kitabeleri mevcut olduğundan hem banileri hem de inşa tarihleri bilinmektedir. Çeşmelerden üç tanesinin ise kitabeleri tahrip edildiği için sadece H.1146/M.1733, H.1278/M.1861 ve R.1316/M.1900 inşa tarihleri tespit edilmiştir. Geriye kalan dört çeşmenin de kitabeleri geçen zaman içinde yok olmuştur. Ayrıca bu çeşmelerle ilgili H.1233/M. 1817 tarihli bir vakfiye de tespit edilmiştir.
Bildirimizde incelediğimiz bu 10 çeşme örneğinin ölçüleri alınarak cephe ve plan çizimleri hazırlandı, kitabeleri okunarak tarihlendirildi, bazılarının da arşiv belgelerine ulaşıldı. Yaptığımız araştırmalarda elde ettiğimiz veriler ışığında, çeşmelerin tarihi ve mimari özellikleri anlatılarak Anadolu ve Balkanlardaki benzer örnekleri ile karşılaştırmaları yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Midilli, Malova, Molivos, Osmanlı Dönemi, Çeşme, Hayrat
|
