Giriş: İnşaat sektörü tüm dünyada ekonomiye katkısı büyük olan sektörlerdendir. Bu sektördeki etki sınıflarına bağlı olarak oluşan hata ve bozulmaların sonuçları hem ekonomik hem de psikolojik açıdan insanlar üzerinde olumsuz sonuçlar oluşturmaktadır. Mimari projelerde iç ve dış etkenlere bağlı faktörler çok önemlidir. Özellikle iç faktörlerden insan kaynaklı hata ve bozulmalar projenin her aşamasını etkileyen en önemli faktördür. Binanın tasarımından, kullanımına kadar geçen süreçteteki etki sınıflarının oranlarının bilinmesi sağlıklı bir projenin yürütülmesi açısından çok büyük avantaj sağlayacaktır. Bu bilgiler, bir mimari projede insan kaynaklı etkilerin hangi aşamalarda oluştuğu, bu etkilere karşı nasıl önleyici tedbirlerin alınması gerektiği ve alternatif çözümlerin önceden planlanması açısından da önemli ipuçları verecektir. Bir projenin tasarımdan başlayarak verilen her bir yanlış kararın projenin büyüklüğüne ve özellliğine göre ne denli büyük oranlarada para, zaman ve/veya itibar kaybettirecegi aşikardır. [Amaç:] Bu çalışmanın amacı, yapıların inşa sürecinde insan kaynaklı etkilerin tespiti, mimari projelerin başarısını olumsuz yönde etkileyen insan kaynaklı etki sınıflarını tespiti, etki oranlarının belirlenmesi ve sorunların hangi aşamalarda oluştuğu ve hangi aşamalarda müdehale edilmesi gerektiği konularında alan çalışması yaparak tespitlerde bulunup öneriler geliştirmektir. Özenle hazırlanmış bir mimari projenin, tüm inşaat, mekanik, elektrik, jeolojik dökümanlarına uygun olarak, süresinde, şartnamesine uygun şekilde koordineli inşa edilmesi o projenin başarılı bir proje olarak nitelendirilebilmesi için gereken en önemli koşuldur ve mimari tasarımcı tarafından hazırlanan mimari projelerin doğru ve değiştirilmeden eksiksiz uygulanmasına yönelik önemin vurgulanmasıdır. [Kapsam:] Bu çalışmada hata nedenleri yapının tasarımından, kullanım aşamasına kadar ki süreç üzerinden yapılmış olup, tespit edilen hata ve bozulmalara bağlı çıkarımlar amaçlanmaktadır. Yedi adet binada yapılan tespitler hazırlanan formlar mimar, mühendis ve teknik elamanlardan oluşan bir grup tarafından gözlemlere dayalı saha çalışması olarak yapılmıştır. Bir yapı projesinde tüm çalışmalar ve projeler Mimari porje referans alınarak yapılmalıdır. Diğer projeler mimari projenin tamamlayıcısı niteliğinde olduğu için alan çalışmasında mimari proje dışında statik, elektrik, mekanik ve peyzaj projelerine bağlı hata tespitleri de yapılarak değerlendirmeye alınmıştır. [Bulgular:] Yedi adet yapıda, seksen dört adet hata ve buna bağlı üç yüz kırk dört adet etki sınıfı belirlenmiştir. Etki sınıflarına bağlı hata ve bozulmaların gözleme dayalı olarak tespitleri yapılmıştır. Her bir binada tespit edilen birden fazla hata ve bozulma fotoğraflanmış, bozulma tespitleri, bozulma nedenleri formlarla kayıt altına alınmıştır. [Sınırlıklar:]: Bu yöntemle İstanbul ve Kocaeli İllerinin, Pendik, Tuzla ve Gebze ilçelerinde yapılar örneklem alınarak inceleme gerçekleştirişmiştir. [Yöntem:] Çalışma kapsamında alan taraması gerçekleştirilerek insan kaynaklı oluşabilen hata ve etkiler sahadaki örnekler üzerinden dört aşamada değerlendirilmiş ve nitel verilerden nicel değerler elde edilmiştir. Bu veriler sonucu yapılan analiz ve değerlendirmelerle mimari projelerde çalışan tasarımcı ve teknik ekip için konunun ne denli önemli olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın ilk aşamasında yapılardaki bozulmalara genel bilgiler üzerinden bakılmıştır. Yapılarda insan kaynaklı etkiler ve çevresel kaynaklı etkilere bağlı olarak oluşabilen bozulmalar incelenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında bozulmalara neden olan insan kaynaklı etkilerin neler olduğunu ve bu ektilerin yapının tasarımından, kullanımına kadar geçen süreçteki yüzdelik oranının ne olabileceği ve bu orana göre insan kaynaklı etkilerin diger çevresel etkilere oranının ne olacağı kousunda alan çalışmasından faydanılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın üçüncü aşamasında yapılarda oluşan hataların hangi sınıf etkiler oluşturduğu ve buna bağlı bozulmaların neler olduğunun tespiti yapılmıştır. Bozulmaya neden olan etkilerle alakalı, çalışmanın amacına uygun bir form düzenlenmiş ve yapılardaki her bir hata için bu formun doldurulması sağlanmış ve fotograflarla kayıt altına alınmıştır. Dördüncü aşamada, mimari projelerde hata ve bozulmalarda insan kaynaklı etkilerin durumunun belirlenmesi için alan araştırması yapılmıştır. [Sonuç:] Bu bulgular ışığında mimari projelerde tasarımdan uygulamaya insan faktörünün %78, insan faktörünün kendi içindeki proje, malzeme, uygulama, işçilik, denetim-kontrol etkisine bağlı hata ve bozulmaların ise %94 gibi çok yüksek bir oranda çıktığı görülmüştür. Kullanım ve onarımların etki oranlarının ise % 6 oranında kaldığı görülmüştür. Projelerde sürekli tekrarlı onarımlar, yetersiz denetimler, proje revizyonları, keşif artışları, tasarım dışına çıkmalar, koordinasyonsuzluk, görev ve sorumlulukların netleşmemesi pek çok olumsuzluğun ortaya çıkmasına neden olabilir. Tüm bu etkiler için çözümün yine insan kaynaklı olacağı kesindir. Bu bakış açısıyla yeterli finansman, tecrübeli bir tasarımcı ekip, deneyimli bir yüklenici, koordineli çalışma ve yeterli denetimle hata oranı en aza indirilmiş bir mimari proje yapmak mümkün olabilecektir.
Anahtar Kelimeler: İnsan Kaynaklı Etkiler, Mimari Proje, Yapı Hataları, Yapıdaki Bozulmalar,
|
