Kentsel ölçekte yapılan eksik ve yanlış uygulamalar, bireylerin bir mekana ulaşımını ve o mekandaki hareketlerini zorlaştırabilmektedir. Fiziksel engelliler, yaşlılar, çocuklar, bebek arabası kullanan veya eşya taşıyan bireylerin kent içerisindeki erişimleri, yanlış tasarımlar yüzünden kısıtlanabilmektedir. İçinde yaşadığımız çevrenin tüm kullanıcı bireyler tarafından eşit bir şekilde kullanılabilmesi için, evrensel tasarım fikrinin yaygınlaşması gerekmektedir. Evrensel tasarım fikri, 1985 yılında Amerikalı Mimar Ronald L. Mace tarafından ortaya atılmıştır. Bu kavramı Mace, farklı yaş, boyut ve yetenekteki bireyler tarafından kullanabilecek ürün ve çevre tasarımı olarak tanımlamaktadır. Bu fikrin yaygınlaşabilmesi için mimarlık ve iç mimarlık disiplinlerinde verilmekte olan tasarım eğitiminin rolü büyüktür. Mimarlık ve iç mimarlık eğitimlerinde evrensel tasarım dersinin zorunlu olarak verilmesi, öğrencilerin tasarımcı rolünü üstlenmeden önce bu konuya olan bilgi ve hassasiyetinin artırılması açısından önemlidir. Bu çalışmada, İstanbul’da lisans düzeyinde mimarlık, iç mimarlık ve iç mimarlık ve çevre tasarımı eğitimi veren 38 üniversite araştırılmıştır. Bu üniversitelerin lisans düzeyindeki müfredatları incelenmiş ve evrensel tasarım ile ilgili verilmekte olan dersler tespit edilmiştir. Bu derslerin seçmeli veya zorunlu olma durumları analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. Çalışmada elde edilen verilere göre, mimarlık bölümlerinin %65’inde, iç mimarlık bölümlerinin %64’ünde, iç mimarlık ve çevre tasarımı bölümlerinin %70’inde evrensel tasarım ile ilişkili dersler bulunmaktadır. Evrensel tasarım derslerinin bu okullarda zorunlu verilme oranı ise oldukça düşüktür. Mimarlık bölümlerinde bu oran %12, iç mimarlık bölümlerinde %5, iç mimarlık ve çevre tasarımı bölümlerinde ise %17’dir. Çalışmanın sonunda evrensel tasarım dersinin mimarlık, iç mimarlık ve iç mimarlık ve çevre tasarımı bölümleri için müfredata zorunlu ders kategorisine alınmasının gerekliliklerine değinilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Evrensel Tasarım, Herkes İçin Tasarım, Kapsayıcı Tasarım, Mimarlık Eğitimi
|