Öz: Giriş: Artan dünya nüfusu ve endüstriyel gelişmelere bağlı olarak hızla artan çevre kirliliği, günümüzde insanlığın en önemli sorunlarından biri haline getirmiştir. Çevre dostu olan kimyasal ürünlerin tasarımı ve çevreye duyarlı proseslerin kullanımı olarak kısaca özetlenebilen “Yeşil Kimya” son yıllarda gerek sanayi kuruluşları gerekse akademik camiada oldukça benimsenmektedir. “Yeşil Kimya” terimi ilk olarak 1991 yılında merkezi ABD’de bulunan Çevre Koruma Kurumu-EPA (United States Environmental Protection Agency)'dan Paul T. Anastas ve John C. Warner tarafından önerilmiş ve on iki temel ilkesi aynı araştırmacılar tarafından 1998'de geliştirilmiştir. Yeşil kimya, tehlikeli maddelerin kullanımını veya üretimini azaltan veya ortadan kaldıran kimyasal ürün ve süreçlerin tasarımı olarak tanımlanabilir. Yeşil Kimya'nın on iki ilkesi atık önleme, atom ekonomisi, tehlikeli kimyasalların azaltılması, güvenli kimyasalların tasarımı, güvenli çözücüler ve yardımcı maddeler kullanımı, enerji tasarrufu, yenilenebilir hammaddelerin kullanımı, yanürünlerin azaltılması, katalizörler, bozunmanın tasarımı, kirlilik önlemenin izlenmesi ve çözümlenmesi ve kazaların önlenmesi başlıkları altında incelenebilir. Çevre bilinci ve sürdürülebilir kalkınma kültürünü elde etmek için eğitim en etkili araçtır. Günümüzde pek çok öğrenci dünyalarının sürdürülebilirliği konusuna büyük ilgi göstermektedir. Küresel ısınma ve sera gazları konusunda artan kamuoyu ilgisi ile birlikte öğrenciler insan davranışlarının, gezegenimizin sağlığını nasıl etkilediğini anlamak istiyorlar. Gençlerin bu konuda ciddi endişeleri mevcut ve bir önceki nesillere kıyasla daha fazla geri dönüşüm uyguluyorlar. Dahası, gelecek nesiller için sağlıklı bir Dünya'yı güvenceye almak istiyorlar. Bu çalışmada mühendislik eğitimi açısından “Yeşil Kimya ve Yeşil Mühendislik” kavramının önemi vurgulanmış ve ardından “Yeşil” üretim yapma konusunda Mühendislik eğitimi sırasında öğrencilerin nasıl bilinçlendirilebileceği konusunda örnekler verilmiştir. Amaç: Bu çalışma lisans ve yüksek lisans seviyesindeki Mühendislik öğrencilerinin temiz üretim yapabilme konusunda bilinçlendirilmelerinin önemini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın kapsamını “Yeşil Kimya” eğitimi konusunda dünyada takip edilen yeniliklerin ve Türkiye’de yapılan çalışmaların karşılaştırılması ve eksikliklerin, yapılması gerekenlerin ortaya konulması oluşturmaktadır. Sınırlıklar: Araştırma dünya çapında mühendislik eğitimi sırasında “Yeşil Kimya” konusunda öğrencilerin bilinçlendirilmesi olduğundan dolayı bu çalışma, dünya çapında aynı konuyu benimsemiş ve yapılanların literatüre sunulmuş olması ile sınırlandırılmaktadır. Yöntem: Yeşil Kimya ilkelerinin lisans ve lisansüstü öğrenim sırasında öğrencilere nasıl tanıtılabileceği konusunda tüm dünyada yapılan çalışmaların incelenmesi ve bunun sonucunda elde edilen bilgilerin geniş özeti sunulmaktadır. Aynı çalışmaların ülkemizde uygulanması konusunda izlenebilecek yollar, ortaya çıkabilecek sorunlar, önerilen çözümler ve tüm dünyada bu konu ile ilgili yapılan çalışmaların ülkemiz ile karşılaştırılması yöntemi uygulanmıştır. Bulgular: Mühendislik eğitiminde “Yeşil Kimya” kavramının öğretim laboratuarlarında uygulama alanı bulması yoluyla tanıtılması mümkündür. Öğretim laboratuarlarında uygulamalı olarak hammadde tüketiminin, kaynaklarının ve enerjisinin önemli ölçüde azaltılmasının, atık üretiminin azalmasına ve üretilen atıkların uygun bir şekilde yönetilmesine olanak sağlandığı öğrencilere aktarılması gerekliliği sonucuna varılmıştır. Sonuç: Yeşil Kimya ilkeleri, ülkemizdeki tüm Mühendislik eğitimlerine entegre edilmelidir. Bu ilkeler, öğrencilerin pratik öğrenim gerçekleştirdikleri ders laboratuarlarında tanıtılmalıdır. Bu sistemin uygulanması, öğrencilerin yaptıkları laboratuvar çalışmalarına ilişkin önerilerinin alınması ve bu önerilerin değerlendirilmesi şeklinde yapılabilir. Ayrıca Kocaeli Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümünde seçmeli ders olarak lisans düzeyinde “Yeşil Kimya ve Temiz Üretim Teknolojileri”, yüksek lisans ve doktora düzeyinde “Yeşil Kimya Teknolojileri” dersleri sonunda öğrencilerin çevresel ve sosyal becerilerini, tutum ve değerlerini geliştirdikleri görülmektedir. Bununla birlikte, öğrencilerin çevresel yönetim sistemine daha aktif ve özverili katılımı arzu ettikleri gözlendiği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler : Yeşil Kimya, Yeşil Mühendislik, Mühendislik Eğitimi
Anahtar Kelimeler: Anahtar Kelimeler : Yeşil Kimya, Yeşil Mühendislik, Mühendislik Eğitimi
|
