Öz: Giriş: Tüm dünyada sanayi kuruluşları artan enerji fiyatları ve artan rekabet baskısı ile işletmeler tüm giderlerini azaltmak için yeni alternatifler bulmak zorunda kalmaktadırlar. İmalat ve üretim sonucu atmosfere salınan sera gazı emisyonundaki artışta dünyamızın geleceği için endişe edilen bir konudur. Bu gelişmeler sonucunda işletmeler etkin enerji kullanımını yönetimsel ve uygulamalı olarak çalışmalarında yer vermelidirler. Uluslararası Enerji Yönetim Standardı olan ISO 50001:2011, Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından 15 Haziran 2011 tarihinde yayınlanmıştır. Diğer ISO standartları gibi, PUKÖ (Planla, Uygula, Kontrol Et, Önlem Al) döngüsüne dayandırılmıştır. Ülkemizde 27 Ekim 2011’de Resmi Gazetede ‘Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Arttırılmasına Dair Yönetmelik’ adı altında yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. TS EN ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi, işletmelerde sistematik olarak enerji performansını iyileştirmek ve verimli enerji yönetimini teşvik etmek için yol gösteren uluslararası bir standarttır. İçerik olarak ISO 14001 Çevre Yönetim Standardı ve OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği standardı ile uyumludur. Amaç: Enerji Yönetim Sisteminin (EYS) amacı; sanayi kuruluşlarının enerji verimliliği, kullanımı, tüketimi ve yoğunluğunu içeren enerji performanslarını geliştirmek için gerekli sistemleri ve prosesleri kurmada yardımcı olmaktır. Bu standartların sanayi kuruluşları tarafından uygulanması, enerjinin sistematik yönetimini, enerji maliyetlerini, sera gazı emisyonlarının ve diğer çevre etkilerinin azalmasına yol açacaktır. EYS standardı, enerji yönetim sisteminin şartlarını belirler, yasal şartları ve enerji kullanımına ait bilgileri göz önüne alarak; enerji politikalarının geliştirilmesine yardımcı olur. Bu konudaki amaçları hedefler ve faaliyet planları oluşturur. Kapsam: ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi, enerji bağlantılı çalışmaları yoğun olan ya da Sera Gazı Emisyonlarına (GHG) ilişkin herhangi bir yasal yükümlülük ile karşı karşıya kalabilecek tüm kuruluşları (kamu, özel, üretim veya hizmet sektörlerini) doğrudan ilgilendirmektedir. ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi uygulaması, enerji tüketimi ve enerji performans göstergelerini oluşturarak yönetim sistemleri içerisindeki amaç ve hedefler için gereken yapıyı oluşturmaya yarar sağlayacaktır. Enerjinin belirgin bir maliyeti olduğu ve iyileştirme çalışmalarının yapılabileceği bilinse de satın alma ve tasarım sırasında bu konular ihmal edilir enerji verimliliği ve finansal tasarruf fırsatları kaçırılır. ISO 50001’in kapsamı özel olarak bu konuların altını çizerek enerji yönetim sistemi sayesinde fırsatların araştırılmasını ve iyileştirmeler yapılmasını garanti altına alır. Enerji yönünden verimli ürün ve hizmetlerin alınması ve enerji performansının iyileştirmesi için gerçekleştirilecek proje ve tasarımları destekler. Sınırlılıkları: ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi standardı, ‘enerji tüketiminin azaltılması’, ‘elektrik tüketiminin azaltılması’, ‘buhar tüketiminin azaltılması’ gibi ‘ton üretim’ ya da ‘çalışma saati başına tüketim’ veya ‘adet başına tüketim’ gibi üretimle bağdaştırılmış ölçülebilir enerji hedeflerini ve sınırlamalarını belirtmektedir. Yöntem: Enerji kullanımının ölçümlerle takip edilmesi ve enerji konusundaki diğer parametreler, mevcut işletmenin enerji kaynakları, geçmiş ve gelecekteki enerji tüketimlerinin değerlendirilmesi, enerjinin analiz edilmesine temel oluşturmaktadır. Enerji analizi tamamlandıktan sonra enerji tüketimlerinin belirgin olduğu yerler tesisler, ekipman, sistem ve süreçler enerji yönetim sisteminin içinde tanımlanmalıdır. Sonuç olarak kuruluşlar, enerji performansının iyileştirilmesi için belirlenen fırsatları tespit edilmeli, enerji performans göstergelerini ve hedeflerini belirlemelidir. İşletmedeki EYS faaliyetleri kapsamında yapılan mühendislik önlemlerinin kilit noktaları izlenmeli, enerji performansının etkinliği takip edilmelidir. İzleme ve Ölçme Seviyesi her kuruluşun sayaçlarına, yazılım programlarına ve kapasitesine göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle ölçüm aletleri sürekli kalibre edilmeli ve izleme sonuçlarındaki sapmalar araştırılmalıdır. Bulgular: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre; 2050 yılında Türkiye’de nüfusun 94,6 Milyon olması tahmin edilmektedir. Enerji konusunda dışa bağımlılığın azaltılması (Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına önem verilmesi) kadar enerjiyi verimli kullanabilmekte önem taşımaktadır. Enerji verimliliğinin geliştirilmesi program hedefinde, 2011 yılında 0,2646 TEP/1000 Dolar olarak gerçekleşen enerji yoğunluğunun, 2018 yılında 0,243 TEP/1000 Dolar değerinin altına indirilmesi 2018 yılına kadar tüm kamu binalarındaki enerji tüketiminin, 2012 verilerine göre; verimlilik arttırıcı uygulamalarla %10 düşürülmesi hedeflenmektedir. Enerji iletim hatlarındaki üretim, iletim ve dağıtımından kaynaklanan kayıpların azaltılması da çok önemlidir. Türkiye’nin enerji iletim hatlarından olan kayıpları % 2,5-3 civarındadır ve dünya standartlarındadır. Elektrik Enerjisi üretim sistemindeki kayıp kaçak oranı ise; % 15’ler civarındadır. Dünya ortalaması ise; % 6’dır. Kayıp kaçak oranı dünya ortalamasının 2.5 katıdır. Türkiye’de sanayi sektöründe enerji tasarrufu potansiyelinin en az % 20 olduğu bunun % 50’sinin küçük yatırımlarla gerçekleşebileceği tespit edilmiştir. Sonuç: ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemleri, kuruluşların geleceğe yönelik enerji yönetim planları oluşturmalarını sağlar, enerji tüketimini azaltmak için hedef belirlenmesini ve enerji performans göstergelerini oluşturmasını; enerji performansını geliştirmek için ise; iyileştirme fırsatlarının belirlenmesini, önceliklendirilmesini ve kayıt altına alınmasını sağlamaktadır. Yakın ve orta vade de ise; enerjinin üretimi, iletimi ve tüketimi aşamalarında verimliliğin sağlanması, bilinçsiz kullanım ve gereksiz enerji tüketiminin önlenmesi, sektörel ve makro düzeyde enerji yoğunluğunun azaltılması Türkiye’nin enerji alanındaki temel politikaları olmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Mühendislik Uygulamaları, Enerji Yönetim Sistemleri, ISO 50001:2011, Enerji Sistemleri.
|
