Giriş: Karadeniz Bölgesi’ nde kıyı şeridi boyunca yoğunlukla yetişen ormangülleri Dünya da önemli bir yere sahiptir. Ormanlarımızda genellikle ağaç altlarındaki gölgelik ve nemli yerlerde çoğunlukla kayın ormanlarının alt tabakasında yayılış göstermektedir. Dört mevsim yeşil oluşu, kokusu, iri ve renkli çiçekleri ile görsel bir etki yaratan ormangülleri birçok ülkede park ve bahçe uygulamalarında kullanılırken ülkemizde uygun iklim şartlarına rağmen üretimi ve kullanımı gerekli ilgiyi görememiştir. Aynı zamanda Peyzaj çalışmalarında uygun orjinli ve kaliteli bitki türleri seçimi peyzaj kalitesini artırmaktadır. Yapılan çalışmalarda sürdürebilirlik için uygun bitki türü seçimi etkin rol oynamaktadır. Orman gülü (Rhododendron) fundagiller (Ericaceae) familyasında Rhododendron cinsi içerisinde bulunan, 1000 civarında türü bulunan yaprak döken ve ya dökmeyen çalı, nadiren ağaç formunda bulunan bitkidir (Altun ve ark., 2016: 62-72). Bitkiler ilkbaharın sonlarına doğru çiçek açar. Ancak sonbahar-kış aylarında dağınık çiçeklerde görülebilir (Mejias ve ark., 2002: 297-311). Çiçeklilik durumunu uzun süre korur. Kendi yetişme ortamlarında 8-10 m kadar boylanabilir. Bölgemizde ki türleri Istranca dağlarından başlayıp Kaçkar dağlarına (Karadeniz sahil boyunca) kadar geniş yayılış gösterir (Avcı, 2004: 13-29). Doğal yetişen türlerimiz yayılış gösterdiği alanlarda seleksiyon baskısı altında yaşamaya daha dirençli bireyler olduklarından peyzaj uygulamalarında bitki türü seçimi için en etkili materyaldir. Zengin bitki çeşitliliğimize ve avantajlarına rağmen çoğu peyzaj düzenlemesinde yabancı türler yerli türlere karşın etkin bir şekilde kullanılmaktadır (Bekci ve ark., 2013: 25-34). Amaç: Bu çalışmada dünya genellinde kullanılan Ormangüllerinin Ülkemizde peyzaj uygulamalarında ve tasarımlarında kullanabilirliği (vurgu amacıyla, yaya sirkülasyonu yönlendirmek, mekanları ayırmak ve dekor oluşturmak, kötü görüntünün perdelenmesi, fon oluşturma) irdelenmiştir. Tartışma: Ülkemizde yoğunlukta olarak Karadeniz Bölgesin de yayılış gösteren Rhododendron ponticum L. (Mor çiçekli ormangülü), Rhododendron luteum Sweet ( sarı çiçekli ormangülü), Rhododendron caucasicum Pallas (Kafkas ormangülü), Rhododendron smirnowii Trautv. Ex Regel (Pembe çiçekli orman gülü) ve Rhododendron ungernii (Beyaz çiçekli ormagülü) türlerinin yayılış (rakım aralığı, yetiştiği ph ve yayılış bölgesi) ve Botanik özellikleri (Çiçeklenme zamanı, herdem yeşil olan, yaprak döken, boyu ve form) tespit edilmiştir. Ormangülleri hakkında swot analizi yapılmıştır. Türkiye’ de özellikle kuzey bölgemizde elverişli iklim koşullarına rağmen peyzaj uygulamalarında kullanılmaması ve yetiştiriciliği yapılmaması değer kaybına yol açmaktadır. Dışarıdan ithal edilen Ormangülleri ekonomik kayıp oluşturmaktadır . Ayrıca ithal edilen bitkiler ekolojik adaptasyon problemi ve zaman kaybına neden olabilmektedir. Sonuç ve öneri: Swot analizinde görüldüğü gibi güçlü yönlerinin ağırlıkta olduğu görülmektedir. Dünya genelinde park, ev bahçeleri, ticari alanlar, rekreasyon alanları ve açık yeşil alanlarda Ormangülleri (Rhododednron) etkin bir şekilde kullanıldığı görülmektedir. Ülkemizde peyzaj çalışmalarında bordür bitkisi, vurgu elemanı, çit olarak, birbirleriyle ilişkisi olmayan mekan ve bitki gruplarını ilişkilendirmede, mekan oluşturmada, mahremiyet oluşturmada, toz ve gürültü perdelemesinde, arka fon olarak , bitkiler arasında kompozisyon oluşturmada kullanılabilir. Herdem yeşil oluşu, çiçek renk çeşitliliği ve yaprak döken türlerindeki sonbahar renklemesi Peyzaj mimarlığı açısından bitkiyi vazgeçilmez kılmaktadır. Sadece çalı formda bulunmayıp ağaç şeklinde büyük türlerin olması kullanabilirlik açısından avantaj sağlamaktadır. Hatta Sığ toprak isteği yeni bahçe tanzimlerinde ve kentsel dönüşüm projelerinde (çatı bahçesi, dikey yeşil duvar, iyileştirme alanlarında ) önemli bitki materyali oluşturabilir. Bu amaca uygun üretim amaçlı yeni öneriler getirilmiştir. Yerli üretimin de yöre halkına yeni istihdam yaratacağı gibi ayını zamanda gelir sağlayacağı ön görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Peyzaj, Ormangülleri, Doğal, Yayılış
|
