Vejetaryenlik, kısaca beslenmede hayvansal ürünlerin (balık ve diğer deniz hayvanları, kırmızı et, süt ve süt ürünleri, yumurta, beyaz et vb.) tüketilmemesi veya ikincil hayvansal ürünlerin (süt ve süt ürünleri, yumurta) tercihe göre ya da belirli miktarlarda tüketilmesi, esas olarak bitkisel besinlerin tercih edilmesi durumudur. Vejetaryenler de kendi içlerinde gruplara ayrılarak beslenme şekillerinde farklılık oluşturmuşlardır. Vejetaryenlerin bir alt grubu olan ancak vejetaryen beslenmeye göre daha sınırlayıcı beslenme şekline sahip vegan beslenme ise sadece hayvansal besinlerin tüketilmemesi olmamakla birlikte, hayvanlardan elde edilen deri giysilerin, hayvansal yağları içeren sabunların, yün ve ipekten elde edilen ürünlerin hatta deney hayvanlarının kullanıldığı kozmetiklerin dahi tercih edilmediği bir yaşam tarzıdır.
Vejetaryenlik ve veganlığı sadece sağlıklı bir yaşam şekli olarak benimseyenlerin yanı sıra ekolojiyi ve hayvan haklarını korumak, canlı eşitliğini savunmak amacıyla tercih eden kişilerde bulunmaktadır. Genel olarak vegan/vejetaryen beslenmede, özellikle de veganlarda, yeterli ve dengeli besin alımı gerçekleşmediğinde anemi, osteoporoz, B12 eksikliği vb. kronik olabilecek sağlık problemleriyle karşılaşılabileceği belirtilmektedir. Her iki tür beslenmede tercih edilen besinler C vitamini, folik asit, E vitamini, karotenoidler, Mg, diyet lifi bakımından zengin iken, omega-3 yağ asitleri, protein, doymuş yağ yönünden nispeten daha zayıftır. Bu beslenme düzenlerinde sağlık bakımından olumlu sonuçlar veren çalışmalarla karşılaşıldığı gibi, protein ve yağlara kıyasla karbonhidrata ağırlık veren bireylerde çok daha olumsuz sağlık durumlarının geliştiğini gösteren klinik çalışmalar da mevcuttur. Bu derlemenin amacı, dünyada her geçen gün artmakta olan ve bir yaşam tarzı haline gelen vejetaryen ve vegan beslenme hareketlerinin sağlıklı beslenme açısından değerlendirilmesidir.
Anahtar Kelimeler: Vejetaryen, Vegan, Beslenme, Sağlık
|
