Şehir planlamasında yer seçimi önemli bir kavramdır. Bu kavramın önemi meydana gelen depremlerde oluşan yer ve yapı hasarlarından anlaşılmaktadır. Çoğu zaman oluşan yapı hasarlarının yapı kaynaklı olduğu belirtilmektedir. Ancak hasar oluşumunda tek parametre yapı hataları değildir. Yapı hatalarına ek olarak yanlış yer seçimi de hasarın artmasına neden olmaktadır. Ülkemizde yer seçimleri genellikle mikro-bölgeleme çalışmaları neticesinde yapılmaktadır. Mikro-bölgeleme çalışmaları genel olarak 30m derinliği kapsamaktadır. Ancak deprem dalgalarını temel olarak yönlendiren derin yeraltı yapılarıdır. Derin yeraltı yapılarının yanal ve düşey yönde yapısının belirlenmesi makro-bölgeleme olarak düşünülebilir. Derin yeraltı yapılarının ortaya konulabilmesi için Jeofizik yöntemler uygulanması gerekmektedir. Jeofizik yöntemler ile yere zarar vermeksizin derin yeraltı yapılarının yanal ve düşey yönde iki ya da üç boyutlu olarak belirlenmesi mümkündür. Bu derin yeraltı yapılarının belirlenmesi deprem dalgalarını yönlendirmesi açısından önemlidir. Örneğin fizik biliminden bildiğimiz iç bükey aynalar ışığı toplar iken dış bükey aynalar ışığı dağıtmaktadır. Buna benzer şekilde yer içerisindeki senklinal (iç bükey) şeklinde bir taban topografyasının olması ve üzerinin sediman ile örtülmesi durumunda deprem dalgaları yer içerisinde yayılırken bu senklinal taban topografyası tüm dalgaları yüzeyde sedimanın ortasında odaklayacaktır. Odaklama yapan bölgede deprem dalgaları daha yüksek kuvvetler ile zemini etkileyecektir. Dolayısıyla yerleşim yeri seçiminde odaklama bölgeleri tercih edilmemesi gerekmektedir. Bu yüzden derin yeraltı yapılarının topografyası deprem dalgalarını yönlendirmesi açısından önemlidir. Sonuç olarak şehir planları yapılırken derin yeraltı yapı modellerinin ortaya konulması ve yer seçimi için öncelikli olarak bu modellerin önerdiği yerleri yerleşime uygun alanlar olarak belirledikten sonra mikro-bölgeleme çalışmalarının yapılması daha uygun olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Şehir planı, Yerleşim yeri seçimi, Jeofizik yöntemler, Makro-bölgeleme
|