Karahanlılar ve Gazneliler döneminden, Anadolu Selçuklu ve Büyük Selçuklu dönemlerine kadar belirgin özellikleri olan yapı tekniği ile kervansaraylar inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde de örneklerine sıkça rastlanan bu yapı türünün, köklü bir geçmişi bulunmaktadır. Ticaret yollarının canlı tutulması ve devam ettirilmesi adına belirli menzillere ribat, derbent ve han adı altında çeşitli yapılar, bunların yanı sıra şehir merkezlerinde de kervansaray adı altında günlük ticaret ve borsa ihtiyaçlarının karşılandığı yapılar inşa edilmiştir. Selçuklu döneminden Osmanlı dönemine geçişte yapı tekniklerinde çeşitli değişiklikler meydana gelmiştir. Bu iki dönemde yapılan kervansaraylar aynı amaca hizmet etse bile mimari kompozisyon açısından farklılıklar göstermektedir. Dönemin koşulları ve imkânlarının değişmesi, inşa edilen kervansaray yapılarında strüktürel açıdan farklılıklar oluşmasına sebep olmaktadır. Strüktürel açıdan oluşan farklılıklara etki eden bir diğer faktör, dönemin baş mimarlarının yapımdaki katkısıdır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde inşa edilen kervansaray yapılarında oluşan strüktürel farklılıklar Mimar Sinan tarafından ortaya konmuştur. Çalışmada Mimar Sinan’ın günümüze ulaşan kervansarayları üzerinden strüktürel farkların incelenmesi amaçlanmaktadır. Plan ve üst örtü olarak irdeleme yapılacak çalışmada Sinan’ın birçok eserinde kullandığı kubbeli strüktür sistemlerinin kervansaray yapılarında kullanımı ve kullanılan bu sistemlerin mekânsal kurguya oluşturduğu etki ve desteklere 1970-2015 yılları arasında restorasyonu yapılan kervansaraylar üzerinden değinilecektir.
Anahtar Kelimeler: Selçuklu Dönemi, Osmanlı Dönemi, Kervansaraylar, Menzil Yapıları, Mimar Sinan, Türk Sanatı
|
