Yüksek yüzey kalitesi, hızlı ürün üretimi gibi özelliklerinden dolayı birçok alanda ve malzeme çeşidinde soğuk dövme yöntemi kullanılmaktadır. Bu çalışmada; az karbonlu ve alaşımlı (Mn ve B) çelik olan 20MnB4 (EN ISO 10263-4) ile paslanmaz çelik sınıfında bulunan 304Cu (DIN EN 3506-1 / X3CrNİCu18-9-4 / Cu-Ni ve Cr Alaşımı) malzemelerinin aynı ürün geometrisinde (M6x70 DIN 7981 / Kafa Formu M4.8 Özel Bağlantı Elemanı) ve aynı operasyon tasarımlarında malzemenin mekanik ve metalurjik özelliklerini inceleyebilmek amacıyla bilgisayar destekli simülasyon çalışmalarıyla sanal üretim gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda ürün simülasyonunda yapılan çalışmalar neticesinde ürünün üretilebilirliği, malzeme şekillendirilebilirliği, kalıp üzerindeki etkisi ve kalıptaki gerilmeleri, olası malzeme iç ve kafa çatlakları, ölçü uygunluğu ve malzeme akış uygunluğu değerlendirilmiştir. Ürün üretimi için proses ve kalıp tasarımları 3D Cad programı ortamında gerçekleştirilmiş olup mesh ve dövme analizi için simülasyon programında dövme deneyleri yapılmıştır. Her iki malzeme çelik olmasına rağmen içerisinde bulunan kimyasal kompozisyonlarındaki değişiklikler neticesinde sertleşme üstellerinde farklılıklar bulunmaktadır. Bu sebeple iki farklı malzemenin soğuk şekillendirmeye olan tepkileri ve analizleri incelenerek üretim öncesi yapılabilirliği görülmüştür. Ara tavlı olarak kullanılan paslanmaz çelik hammaddenin akma mukavemeti 20MnB4’e göre daha düşük olmasına rağmen sertleşme üstelinin yüksek olmasından dolayı soğuk dövme operasyon tasarımlarında, operasyon geçişlerindeki mukavemet artışı (deformasyon sertleşmesi) daha fazladır (20MnB4 ve 304Cu hammaddelerinin akma gerilmeleri sırasıyla 350 MPa ve 215 MPa). Dövme sonrası nihai ürün üzerindeki belirlenen noktalar incelendiğinde 304Cu ’nun akma gerilmesinin 20MnB4’e oranla daha yüksek (bu ürün için yaklaşık 3,2 kat daha artış göstermiştir) olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Soğuk Dövme, Deformasyon, Sonlu Elemanlar Yöntemi
|