Giriş: 1987 Brundtland Raporu ile ortaya konan “sürdürülebilirlik” kavramı günümüzde hemen hemen her platformda tartışılmaktadır. Küresel ısınma, iklim değişikliği, doğal kaynakların tükenme riski ile karşı karşıya kalınması ile daha çok önem kazanan kavramın gerekliliklerini yerine getirmek için farklı çözüm arayışlarına gidilmiş ve inşaat sektöründe “ekolojik bina / yeşil bina” kavramı ortaya çıkmıştır. Yapıların çevreleriyle birlikte ele alınarak yeşil bina özelliğini taşıyabilmesi için sürdürülebilirlik değerlendirme araçları ile sistemler geliştirilmiştir. Söz konusu sertifika sistemleri ile değerlendirme araçlarının tanınması ve uygulanması sürdürülebilirliğin çıkış noktası olan -bugünün ihtiyaçlarını gelecek nesillerin ihtiyaçlarını tehlikeye atmadan karşılamak- mottosuna uyum noktasında önem taşımaktadır. Amaç: Bu çalışmanın amacı iklim değişikliği, çevre kirliliği ve kentsel yaşam kalitesinin düşmesi gibi sorunlarla mücadele edebilmek amacıyla geliştirilen gönüllü sertifika sistemlerinin açık ve yeşil alanların sürdürülebilirliğinde ne derece rol oynadığını ortaya koymaktır. Ayrıca Türkiye Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği tarafından geliştirilen sertifika sistemlerinin oluşturulmasında literatüre katkı sağlaması amaçlanmıştır. Kapsam: Bu çalışma kapsamında 3 farklı sertifika sistemi ele alınmıştır. Sistemlerin seçiminde tanınma, kaynaklara erişim olanağı ve dünyanın değişik bölgelerinde sistemlere öncelik etmiş olma ölçütleri esas alınmıştır. Çalışmanın kapsamını Amerika Birleşik Devletleri Yeşil Bina Konseyi tarafından geliştirilen LEED-ND (Neighborhood Development - Mahalle Geliştirme), İngiltere'den BREEAM Communities (Topluluklar) ve Almanya'dan DGNB-NUD (Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen Neubau Stadtquartiere-New Urban Districts - Alman Sürdürülebilir Yapılar Konseyi – Yeni Kentsel Bölgeler) değerlendirme araçları oluşturmaktadır. Sınırlıklar: Araştırmanın materyalini oluşturan sertifika sistemleri dernekler tarafından ülkelere özgü oluşturulmuş olup, öneri niteliğindedir. Bahsi geçen değerlendirme ölçütlerine uyma hususunda yasal bir zorunluluk bulunmamaktadır. Yöntem: Araştırmada yöntem olarak nitel araştırma, literatür ve kaynak tarama kullanılmıştır. İnceleme konusu sistemlerin çevre ve arazi kullanımı, kaynak ve malzeme kullanımı, enerji verimliliği ve ulaşım ile ilgili ana kategorilerinin değerlendirme ölçütleri, ölçütlerin kapsamları ve puan değerleri tespit edilmiş, daha sonra belirlenen ölçütlerin karşılaştırılabileceği bir tablo oluşturulmuştur. Oluşturulan tablodaki ölçütler sürdürülebilir peyzaj planlama ve tasarım ilkeleri göze alınarak karşılaştırılmıştır. Bulgular: LEED ND sistemi; akıllı konum ve bağlantı, mahalle dokusu ve tasarım, yeşil altyapı ve binalar, inovasyon ve bölgesel öncelik olmak üzere 5 ana başlıkta belirlemiştir. BREEAM Communities; iklim ve enerji, kaynaklar, alan şekillendirme, ulaşım ve hareket, topluluk, ekoloji ve biyoçeşitlilik, iş ve ekonomi, binalar ve inovasyon olmak üzere 9 ana başlık belirlerken; DGNB-NUD, çevresel kalite, ekonomik kalite, teknik kalite, süreç kalite ile sosyokültürel ve fonksiyonel kalite olmak üzere 5 ana başlıkta toplamıştır. Bu başlıklar farklı puan ağırlıklarına sahip alt gruplara ayrılmaktadır. İnceleme konusu açık ve yeşil alanların sürdürülebilirliği ile ilgili ortak ölçütlerden bazıları; arazi kullanımı, biyoçeşitlilik, su yönetimi, toplu taşıma, yaya ve bisiklet yolu, ısı adaları, malzeme kullanımıdır. Yapılan karşılaştırmalar sonucunda sertifika sistemlerinin farklı başlıklar, sayılar ve puan ağırlıklarına sahip olmalarına rağmen ortak bir amaç taşıdığı gözlenmiştir. Sonuç: Günümüzün öncelikli alanlarından sürdürülebilir kentlere ulaşmak için açık ve yeşil alanların sürdürülebilir olması şarttır. Araştırma konusu sistemlerin önceliklerinin değişiklik gösterdiği sonucuna aynı konu için belirlenen puan ağırlıklarına bakılarak varılmıştır. Sistemlerin karşılaştırılması sonucunda değerlendirme araçlarının oluşturulmasında yerel önceliklerin etkili olduğu görülmüştür. Bu sürdürülebilirliği sağlamak için Türkiye’de de kamusal yeşil alanlara yönelik bir sertifika sisteminin geliştirilmesi ve bu sertifika sisteminin mevcut ve uygulamaya geçirilecek alanlarda yol gösterici bir model olması önerilmektedir. Geliştirilmesi önerilen sürüm, Dünya’da uygulanan diğer sistemler ve yerel özellikler analiz edilerek sürdürülebilir peyzaj planlama ve tasarım kapsamında hazırlanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilirlik, Açık ve Yeşil Alanların Sürdürülebilirliği, Değerlendirme Araçları, Yeşil Bina Sertifika Sistemleri
|