Ö. Giriş: Yağlar insan beslenmesinin temel öğelerinden biridir. Esansiyel yağ asitlerini içermeleri, yağda çözünen vitaminlerin emilimlerini sağlamaları ve önemli enerji kaynakları olmaları nedeniyle günlük diyette tüketilmeleri gerekmektedir. Fındık yağında bulunan yağ asitlerinin %70-%85’e kadar Oleik asit içermesi ve fitostrol,E vitamini içerikleri sayesinde koroner kalp hastalığı riskini azalttığı ve ateroskleroza,iltihaplanmaya,kardiovaskülere, nörodejeneratif hastalığına ve kansere karşı koruyucu etkiye sahip olduğu çalışmalar ile ortaya koyulmuştur. Aynı zamanda fındık yağının sahip olduğu antioksidan ve antimikrobiyal özellikleri insan sağlığına büyük faydalar sağlamaktadır.Fındık ham yağında Oleik asit bulunmasından dolayı vücutta parçalanması ve sindirimi kolaydır ve düşük erime noktasına sahiptir.Dolaysıyla fındık yağının diğer bütün yağlara göre oksitlenme ve acılaşma süresi de daha uzundur. Fındıktaki yağ miktarı bölge,toprak ve çeşide bağlı olarak %50-73 arasında değişmektedir. Fındık yağının bileşimi zeytin yağına benzemektedir. Silika aerojellerin özellik karakteristiği katı malzemelerden farklı olan eşsiz yığın özellikleri,gaz madde(hava)ya da normal köpük,düşük termal iletkenlik,düşük modül,düşük kırılma indisi,düşük dielektrik sabit,düşük bağıl yoğunluk ve yüksek gözeneklik. Amaç: Yağlardan safsızlık giderimi müsilaj giderme, nötralizasyon, ağartma, deodorizasyon ve vinterizasyon işlemlerinden oluşan uzun bir rafinasyon işlemidir. Rafinasyon işleminde her basamakta hedeflenmiş bir safsızlık uzaklaştırılır. Uzaklaşması gereken safsızlıklardan en kritik olanı ise ağır metallerdir. Ham yağın içermiş olduğu ağır metallerin rafinasyon aşamasında giderilmesi ham yağın kalitesinin belirlenmesi açısından çok önemlidir. Endüstride kullanılan ağartma toprakları sadece renk giderme aşamasında kullanılmaktadır, ağır metal gideriminde etkisi olmamaktadır. Kaliteli yağ üretimi için standart kullanılan ağartma toprakları ile birlikte veya onun yerine kullanılabilecek yeni adsorban arayışları da devam etmektedir. Bu amaçla silika adsorbanlar ile de çalışılmaktadır. Kapsam: Bu çalışmada, yağ ve diğer endüstrilerde sıkça kullanılan ve yağ endüstrisinin rafinasyon problemlerine önemli ölçüde kolaylık ve ekonomik açıdan fayda sağlayabilen kalsiyum magnezyum silika aerojelin adsorban olarak kullanımı ile tepki yüzey metodu uygulanarak fındık yağının serbest yağ asidi, refraktif indeks değerleri, renk tayini, ağır metal analizi ve nötr yağ kaybı analizi yapılmıştır.Fındık yağına artan talep ve kullanımla beraber dünya fındık üretiminin yarısından fazlasının ülkemizde gerçekleştiği ülkemiz için ekonomik açıdan çok önemli fayda sağlayabilmektedir. Yöntem: Optimizasyon, prosesin belirlenen hedefler(yanıtlar) doğrultusunda,bağımsız değişkenlerin birbirleriyle olan etkileşimleri ve bu bağımsız değişkenlerin hedefe(yanıta) olan etkileri de göz önünde bulundurularak bir araya getirilip uygulanması işlemidir. Optimizasyon ile endüstriyel atıkların oluşumu en aza indirilmekte ve sistemin güvenilirliği ve uygulanabilirliği sağlanmaktadır.Sistem yada proses davranışının karmaşık olduğu durumlarda bazı problemlerle karşı karşıya kalınmaktadır.Böyle durumlarda gerçekleşecek reaksiyonların sonuçlarını tahmin edebilmek için tercih edilen teorik modeller yetersiz kalmakta ve uygulanamamaktadır.Bu nedenle uygun metotlara ve ampirik modellere dayalı çalışmalara başvurulmaktadır.Tepki yüzey metodolojisi bu amaçla tercih edilen optimizasyon yöntemlerinden biridirTepki Yüzey Metodolojisi matematiksel ve istatistiksel tekniklerin özel deney tasarımları ile bir arada kullanıldığı bir optimizasyon yöntemidir.Bu metodla birden fazla bağımsız değişkenin tepki üzerine olan etkisi belirlenmekte ve optimum çalışma koşullarının hatasız bir şekilde seçilmesi sağlanmaktadır.Avantaji ise istatistiksel değerlendirme için gerekli deney sayısını en aza indirmesidir.Ayrıca diğer tekniklere göre daha hızlı sonuç vermekte ve daha düşük maliyetle gerçekleştirilebilmektedir. Sonuç: Alınan sonuçlar neticesinde, çalışmada kullanılan kalsiyum magnezyum silika aerojel adsorbanının fındık yağından safsızlıkların gideriminde etkili bir şekilde kullanılabileceği ortaya koyulmuştur.
Anahtar kelimeler : Fındık yağı, silika aerojel, tepki yüzey metodu
Yazar notu: Bu çalışma Prof.Dr.Sevil YÜCEL tarafından danışmanlığı yapılan Yıldız Teknik Üniversitesi,Kimya-Metalurji Fakültesi,Biyomühendisliği”Fen Bilimler Enstitüsü”nde yapılmış Pazilaiti YASHENG’ın”Tepki Yüzey metodu İle Fındık Yağından Safsızlıkların Silika Aerojel İle Adsorpsiyonunun Optimizasyonu”konu Başlıklı,Yüksek Lisans Tez çalışmasından türetilmiştir.
Anahtar Kelimeler: fındık yağı,silika aerojel,tepki yüzey metodu
|
