| |
Öz: Giriş: Uluslararası adı ile Building Information Modeling (BIM), ülkemizdeki adı ile Yapı Bilgi Modellemesi (YBS), yapı sektöründeki verimlilik arayışı sonucunda, yazılım teknolojilerinin sağladığı altyapı ile oluşmuş bir yöntemdir. BIM metodunda, yapının tasarım, yapım, yönetim ve yıkım aşamaları, bir dijital model veya model grubu ile bir süreç halinde yönetilmektedir. Teknik tanımı ile BIM, 3 boyutlu, parametrik ve nesne tabanlı modeller kullanarak, bir yapının yaşam döngüsü boyunca, projesine ait, birbiriyle uyumlu, koordineli ve ilişkili her tür bilginin yaratılması ve kullanılması sürecidir. BIM bir program ya da ürün değil, bir yaklaşımdır. Projenin tüm ana süreçlerinde etkin olarak kullanılabilen sistem, işveren, tasarımcı, müşavir, yüklenici, alt yüklenici ve tedarikçiler arasındaki bilgi alışverişinin kalitesini ve hızını arttırarak, son kullanıcılar için en uygun ürünün ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Sistem, üç boyutlu sayısal modelleme yapısıyla görsel bir modelin çok ötesine geçerek, yapının imalatı ile ilgili tüm bilgileri içeren, sürekli geliştirilebilen çok fonksiyonlu bir yönetim ve bilgi paylaşım aracı görevi görmektedir. BIM metodunun avantajlarının ana kaynağını, projedeki bileşenlere atanan sınırsız parametreler içerisine girilen veriler oluşturmaktadır. Fakat bileşenlere girilebilecek potansiyel verilerin gerekliliğini oluşturacak ihtiyaçların bilgisi, zaman ve iş gücü kaybını önlemek için, modelin oluşturulmasına başlanmadan önce belirlenmelidir. Bu sebeple, BIM yaklaşımının en kritik noktasını, bu modelin nasıl uygulanacağının belirlendiği BIM Uygulama Planları oluşturmaktadır. BIM Uygulama Planı, BIM yaklaşımı ile üretilecek projenin tanımına, kapsamına, özel risklerine, hedeflerine, modelleme stratejisine-kurallarına, kaynaklarına, teknolojik altyapı gereksinimlerine, paydaşlarına, ekiplerine ait bilgi ve kararları içeren veriler bütünüdür. Bu planda verilen-verilmeyen kararlar, BIM araçlarının ve modellerinin yararlarını doğrudan etkilemektedir. BIM’in kullanımının yaygınlaşması ile birlikte, devletler, üniversiteler, standart enstitüleri, meslek odaları gibi birimler, yöntemin gelişmesi için çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalar doğrultusunda oluşturulan standartlar ve protokoller ise Mimarlık, Endüstri ve İnşaat sektörünün paydaşları tarafından, proje süreçlerinin planlanmasında kullanılmaktadır. Amaç: Bu çalışma, BIM Uygulama Planı içeriklerinin incelenmesi, bu içeriklerin farklı yapı sektörü otoritelerince yapılan yayınlarındaki hallerinin karşılaştırılması ve toplanan bu verilerin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Kapsam: Çalışma kapsamında, ana konu olan BIM metodunun, planlama aşaması üzerine yoğunlaşılmıştır. Metot sürecinin sağlıklı ilerleyebilmesi için hazırlanan BIM Uygulama Planlarının içerikleri ele alınmıştır. Sınırlar: Çalışmada incelenen BIM Uygulama Planları seçilirken, planın bir devlet, üniversite, enstitü, komite ya da meslek odası tarafından hazırlanmış ve yayınlanmış olması gözetilmiştir. Planlar incelenirken, içerikler, üst başlıkları üzerinden karşılaştırılmıştır. Yöntem: Çalışmada incelenen BIM Uygulama Planları, içerikleri yönünden ele alınmışlardır. Planların birbirleri ile karşılaştırılabilmesi ve değerlendirilebilmesi için ihtiyaç duyulan içerik gruplandırma prensibi, BIM Uygulama Planı oluşturma üzerine yazılmış, The Pennsylvania State University The Computer Integrated Construction Research Group tarafından hazırlanmış Building Information Modeling Project Execution Planning Guide adlı kaynaktaki içerik kategorileri üzerinden oluşturulmuştur. Bu kategoriler: proje referans bilgileri, proje hedefleri ve BIM amaçları, BIM süreci tasarımı, teslim stratejileri ve anlaşmaları, BIM kapsam tanımları, organizasyonel roller ve sorumluluklar, iletişim prosedürleri, teknoloji altyapı ihtiyaçları ve model kalite kontrol prosedürleri şeklindedir. Bu kategoriler altındaki verilere sahip olup olmama durumu üzerinden incelenecek olan BIM Uygulama Planlarının bulunması için; üniversiteler, enstitüler, devletler gibi yapı sektörü otoritelerince hazırlanmış ve yayınlanmış olan BIM Uygulama Planı örnekleri araştırılmıştır. Bu araştırma ile MIT, Harvard University, Princeton University, Penn State University gibi üniversitelerce hazırlanmış planlar; Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Mühendisleri Birliği (USACE), Singapur Ulusal Kalkınma Bakanlığı (Singapur BCA), Yeni Zelanda İşletme, İnovasyon ve İstihdam Bakanlığı (NZ BAC) gibi kurumların kendi ülkeleri için kurdukları çalışma birimlerince hazırlanmış devlet destekli planlar; Birleşik Krallık Mimarlık Mühendislik Yapı Endüstrisi Komitesi (AEC UK), Yapı Proje Bilgi Komitesi (CPIc) gibi komitelerce tanımlanmış planlar incelemeye alınmıştır. Bu kurum ve kuruluşların oluşturduğu 9 adet plan örneğinin içerikleri, ilk adımda belirlenen kategorilerce veri barındırma durumuna göre karşılaştırılmıştır. Bulgular: Karşılaştırmada kullanılan 9 kategorinin tümünde veri barındıran planlar: Penn State University, MIT, USACE, Yeni Zelanda BAC, CPIc tarafından üretilen planlar olduğu tespit edilmiştir. Benzer planlar üzerine yapılmış, literatürdeki karşılaştırma örneklerinde görülen eski versiyonlardaki eksiklik barındıran planların (USACE, v1.0), sonraki versiyonlarında (USACE v2.1) eksiklerini giderdiği görülmüştür. Planlar arasında, içerik kategorilerine konu olan kısımların, bir tanesinde herhangi bir şablon vermeden sadece başlıkla geçilirken (Singapur BCA), diğerinde detaylanıp genişleyerek, plana ek doküman ya da plandan ayrı doküman haline geldiği görülmüştür. (Yeni Zelanda BAC) Sonuç: Planların hazırlanma yılları dikkate alındığında, günümüze gelindikçe, planlardaki içerik eksiklerinin tamamlanmakta; benzer standartların kullanılması ile ideal kategorileşme oluşmaktadır. Literatürde yapılan karşılaştırma çalışmaları, planların gelişimine katkı sağlamaktadır. İçerik eksiklikleri BIM metodundan elde edilecek verimi düşürme riski barındırırken, içeriklere dair açıklamaların ve şablonların eksikliği, planların kullanılabilirliğini azaltmaktadır.
Anahtar Kelimeler: BIM, YBS, BIM Uygulama Planı
|
