Öz: Giriş: Dünyada Aydınlanma Çağı ile birlikte mühendislik alanında birçok gelişme yaşanmış olup, bu durum endüstrileşmeye zemin hazırlamıştır.18. yy.’da yaşanan endüstri devrimiyle birlikte çağın gereklerine bağlı olarak makine boyutları ve üretim miktarları artmıştır. Teknolojinin gereksinimlerini karşılamak üzere daha fazla üretime olanak veren makinelerin boyutlarındaki büyüme yeni mekansal gereksinimleri doğurmuş, mevcut sanayi yapıları bu ihtiyaçları karşılamada yetersiz kalmıştır. Bu sebeple yeni sanayi yapılarının inşası zorunlu hale gelmiştir. İşlevsiz kalan birçok sanayi yapısı kent çeperlerinin genişlemesi ile atıl alanlar olarak kalmıştır. Endüstri dönemine tanıklık etmiş olan bu yapıların korunması ve mevcut ya da yeni işlevlerle topluma kazandırılması tarihi, kültürel, ekolojik ve ekonomik olarak sürdürülebilirlik bağlamında büyük önem arz etmektedir. Bu yapılarda gerçekleştirilecek iyileştirmeler ve yeniden işlevlendirmeler; atıl alanların yeniden değerlendirilerek yeni yapı inşasıyla harcanacak enerjiye ve karbon salınımlarına engel olacak, çevresel olumsuz etkilerin minimize edilmesi açısından büyük katkılar sunacaktır. Bu yapıları ele alırken doğru yöntemi belirlemek çok önemlidir. En az maliyet, süre ve kaynak tüketimiyle gerçekleştirilen, aynı zamanda optimum konfor koşullarını sağlayan yöntemlerin uygulanması gerekmektedir. Uygulanacak yöntem, yapısal-enerji tanılarının ve iyileştirmelerinin sentezlenmesiyle belirlenmelidir. Pasif-aktif tüm enerji iyileştirme yöntemlerinin, kültürel ve tarihsel değeri olan yapılarda uygulama süreci hassas bir biçimde yürütülmeli, yenileme ve güçlendirme çalışmaları özenli yapılmalıdır. Çalışmada Mannesman Boru Fabrikası örneği bu bağlamda ele alınmış olup, atıl haldeki sanayi yapılarının ilk veya yeni işleviyle yeniden kullanılarak kente kazandırılmasının yanında bu yapılarda kullanılan sistemler enerji verimliliği anlamında ortaya konulmuştur. Yeniden kullanım birçok disiplinin ortak çalışmalarını gerektiren; başta politikacılar, araştırmacılar, mimarlar, mühendisler olmak üzere tüm toplumun dikkat etmesi gereken bir konudur. Amaç: Günümüzde kültür merkezi olmak üzere işlev değişikliğine uğrayan ve hala inşaatı süren Mannesman Boru Fabrikası’nın İzmit belleğindeki yeri ve işlev değişikliğinin sağladığı kazanım değerlendirilmiştir. Ayrıca mekanik projelerinden ve proje yürütücüleri ile yapılan görüşmelerden elde edilen verilerle uygulanan pasif yaklaşımların incelenmesi ve aktif ısıtma, soğutma, havalandırma, iklimlendirme sistemlerinin belirlenmesinde enerji verimliliği ile iklimsel konfor koşulların sağlanmasına yönelik seçim kararlarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Kapsam: Çalışma, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin mevcut binalara yeni bir işlev kazandırma kararı ve kongre merkezi ihtiyacından dolayı yeniden kullanımı hedeflenen Mannesman Boru Fabrikası kapsamında yapılmıştır. Bu kapsamda; bir sanayi yapısının dönüştürülmesinde ısıtma, soğutma, aydınlatma ve iklimlendirme sistemlerinin yeni işleve göre seçimi, enerji verimliliğinin arttırılması ve iklimsel görsel konfor koşullarının sağlanmasına yönelik tercihler değerlendirilmiştir. Bulgular: 20. yy.’ın ortalarında devlet ortaklığı ile kurulan ve yaklaşık 56 yıl boyunca faaliyet gösteren yapının, belediyenin mevcut binalara yeni bir işlev kazandırma kararı ve kentin kongre merkezi ihtiyacı üzerine yeniden kullanımı gündeme gelmiştir. Yapı; konferans salonu, nikah salonları ve bu iki bölüme hizmet eden teknik birim olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Otomasyon sistemiyle, kullanım saatlerine, kullanıcı yoğunluğu değişimine, mekânsal işlev ve aktivite düzenine bağlı zonlamayla farklı mekanlarda farklı iklimsel konfor gereksinimleri karşılanabilecektir. Doğal aydınlatma ve doğal havalandırmaya önem verilmiş, giydirme cam ağırlıklı cephede, ısı kontrolü ve gün ışığı geçirimliliğini arttırması bakımından Low-e, lamine, temperli cam kullanımı tercih edilmiştir. Bina genelinde kullanılan sistemler enerji verimliliği gözetilerek seçilmekle beraber bu kararlar toplam maliyete ek bir yük getirmemiştir. Aktif soğutma ve ısıtma sistemi olarak, enerji verimliliği yüksek olması ve düşük bakım maliyeti açısından, chiller sistemi, karışım havalı klima santrali, fancoiller, yoğuşmalı kazan tercih edilmiştir. Yapı çevresinde uygun alan bulunmaması ve mevcut taşıyıcı sistemin ek yükü karşılayamama riski nedeniyle güneş paneli, fotovoltaik panel ve benzeri sistemler tercih edilememiştir. Alan yetersizliği ve gürültü kirliliğinin önüne geçmek için oluşacak ek maliyet sebebiyle kojenerasyon ya da trijenerasyon sistemlerine yer verilmemiştir. Sonuç: Mannesman Boru Fabrikası faaliyet gösterdiği yıllarda boru üretiminin yanı sıra kente birçok sosyal ve ekonomik katkı sağlamış, çağın gerektirdiği koşullar sonucunda birçok endüstri mirası yapısı gibi işlevsiz kalmıştır. Yapının kongre merkezi olarak yeniden kullanım kararı sayesinde yapı hem terkedilmiş bir halde kaybolma tehlikesinden kurtulmuş hem de kentin kongre merkezi ihtiyacını farklı bir yapı inşa etmeden karşılanabilmesine olanak sunmuştur. Mannesman Boru Fabrikası kentin ihtiyacı doğrultusunda günümüze adapte edilirken, pasif-aktif sistemler ile enerji verimliliği göz önünde bulundurulmuş, bu yaklaşım projeye ek maliyet getirmemiş ve gerekli noktalarda dışardan teknik destek alınmıştır. Enerji verimliliğinin sağlanması adına bilinçli tercihler yapılmakla birlikte tarihi yapılarda gerçekleştirilen uygulamaların; yapıların tarihsel, anıtsal, estetik değerine olumsuz etkide bulunmaması gerektiği düşünüldüğünde, yapıdaki özgün cephe ve çatı malzemesi deforme olduğundan korunamamış bu yüzden aynı cins malzeme ile değiştirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Endüstri Mirası, Yeniden Kullanım, Enerji Verimliliği
|
