Nüfus artışı, tarım, sanayi, endüstri, enerji gibi ihtiyaçlarla artan talep, gelecekte görülmesi muhtemel iklim değişikliği tehdidi ile birlikte birçok bileşeni içinde barındıran havzaların yönetim sorunu, etkin ve etkileşimli birçok alt modeli kapsayan bir yönetim sistemini zorunlu hale getirmiştir. Bir havza yönetim modelinin; havzanın gerçeklerini mümkün olduğunca göz önünde bulunduran, yağış, akış gibi birçok veriyi ele alıp istatistik, simülasyon, optimizasyon teknikleri gibi alt modelleri kullanan bir karar destek sistemiyle ilişkilendirilmesi gerekir. Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve geliştirilmesinde hidroelektrik santrallerin optimum ve etkin işletimi, üzerinde düşünülmesi gereken en önemli hususlardan biridir. Bu çalışma, Yeşilırmak Havzasında mekansal karar destek sisteminin çok barajlı sistem işletimi için alt model önerisi üzerinedir. Bu çalışmada, çok amaçlı ve çok barajlı bir su kaynakları sistemi tanımlanmakta, ardışık yaklaştırmalı dinamik programlama optimizasyon tekniğinin kullanılan bir model geliştirilmekte ve Yeşilırmak Nehir Havzası’nda nehrin ana ve tali kolu üzerinde ardışık olarak bulunan bir su kaynakları sistemine uygulanmaktadır. Optimizasyon modelinde amaç fonksiyonu iki aşamalı olup, güvenilir gücün ve toplam enerjinin en büyüklenmesi şeklidedir. Kritik döneme ait kuraklık akım verileri ile güvenilir güç en büyüklendikten sonra, en büyüklenen güvenilir güç değeri toplam enerjinin en büyüklenmesinde modele kısıt olarak girilmektedir. Elde edilen sonuçların diğer yaklaşımlardan daha iyi çözüm ürettiği görüldüğünden, modelin Yeşilırmak havzası bütünleşik havza yönetimi mekânsal karar destek sistemine bir alt optimizasyon modeli olarak katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Mekansal Karar Destek Sistemleri, Yeşilırmak Havzası, Enerji
|