Kuran okumayý öðretmek ve din eðitimini vermek amacýyla kurulan sýbyan mektepleri islam dünyasýnda baþlayarak, Selçuklular ve Beylikler Dönemi’yle birlikte Osmanlýlar’ a kadar taþýnmýþtýr. Medreselerin yaný sýra, tekil yapý olarak mahalle aralarýnda, cami yakýnlarýnda ya da bir külliye içerisinde konumlanmýþ olan sýbyan mekteplerinde erkek öðrencilerin yaný sýra kýz öðrencilere de eðitim verilmekte olup, kimsesiz ve fakir çocuklara öncelik tanýnmaktaydý. Eðitim 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu’ na kadar devam etmiþtir. Bu yasanýn ardýndan sýbyan mektepleri özgün durumlarýndan uzaklaþmýþ, uygun olmayan iþlevlere tahsis gibi nedenlerle ciddi bakým ve onarým sorunlarýyla karþý karþýya kalmýþlardýr. 1728 yýlýnda inþa edildiði bilinen Elhac Süleyman Halife Sýbyan Mektebi, Ýstanbul’ un Fatih Ýlçesi, Babahasan Alemi Mahallesi’ nde Horhor Caddesi üzerinde yer almaktadýr. Bir 18. yüzyýl yapýsý olan Elhac Süleyman Halife Sýbyan Mektebi cephe özellikleriyle günümüze kadar büyük ölçüde taþýnmýþ bir yapý olmasýnýn yanýnda, dikdörtgen plan þemasýný da korumaktadýr. Yapýnýn çalýþma konusu olarak seçilmesinin nedeni, mevcut durumunu analiz etmek, güncel kullaným alanlarýný irdelemektedir. Elhac Süleyman Halife Sýbyan Mektebi’nin çaðdaþ dönemi olan Ebubekir Aða Sýbyan Mektebi, Reisülküttab Ýsmail Efendi Sýbyan Mektebi ve Zevki Kadýn Sýbyan Mekteplerine ait mekansal yapý ve cephe özellikleri karþýlaþtýrmalý incelenmiþtir. Buna göre, çaðdaþ örneklerin cephe ve plan özellikleri benzerlik gösterirken, dershaneleri dikkate alýndýðýnda sade ve gösteriþsiz duvarlara sahip olduklarý ancak, Elhac Süleyman Halife Sýbyan Mektebi’ nin dershanesinin duvar ve tavanýnda yer alan bezemeleri ile oldukça nitelikli olduðu belirlenmiþtir. Mevcut iþlevinden ötürü plan ve cephe özellikleri bakýmýndan niteliksiz ek ve onarýmlara maruz kalan Elhac Süleyman Halife Sýbyan Mektebi’nin çaðdaþlarý içindeki mevcut durumunun kapsamlý irdelenmesi yapýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Sýbyan mektebi, Elhac Süleyman Halife Sýbyan Mektebi, 18. Yüzyýl, taþ mektep, Ýstanbul.
|
