Aðýr vasýtalarda fren sistemleri güvenlik açýsýndan büyük önem teþkil etmektedir. Aracý yavaþlatmak ve durdurmak için gerekli frenleme kuvveti balatalarýn sahip olduðu sürtünme özelliði ile saðlanmaktadýr. Frenleme esnasýnda disk frenlerde balata ve disk, kampanalý frenlerde ise balata ve kampana ikililerinden oluþan sürtünme çifti arasýnda oluþan sürtünme nedeniyle ýsý açýða çýkmakta ve sürtünme çiftinin sýcaklýðý artmaktadýr. Balatalarýn sürtünme yüzeyinin sürtünme katsayýsý belli sýcaklýk aralýðýnda büyük bir deðiþkenlik göstermemektedir. Fakat sürtünme yüzeyi kritik sýcaklýk deðerine ulaþtýðýnda malzeme yapýsýndan dolayý balata yüzeyi sürtünme özelliðini tamamen ya da büyük oranda kaybederek frenleme için gerekli sürtünme kuvvetini saðlayamamaktadýr. Balatalarýn bu yüksek sýcaklýk etkisi ile sürtünme özelliðini yitirmesi sonucu ciddi kazalar meydana gelebilmektedir.
Fren sistemlerinin geliþtirilmesi için yapýlan laboratuvar ve araç testlerinde balata sýcaklýk deðerinin doðru bir þekilde ölçülebilmesi çok önemlidir. Bu amaçla çeþitli ekipman ve yöntemler kullanýlmaktadýr. Fakat ideal olan durum, her araçta balata sýcaklýklarýný ölçen bir sistem bulunmasý, araç hareket halindeyken, balata sürtünme yüzeyi sýcaklýklarýnýn gerçek zamanlý ölçülebilmesi ve bu verinin kazalarý önlemek amacýyla kullanýlabilmesidir. Bununla beraber giderek yaygýnlaþmakta olan otonom araç sistemleri için fren sýcaklýklarýnýn bilinmesi, frenleme karakteristiðinin kestirimi için önemli bir sistem girdisi teþkil etmektedir. Bu çalýþma kapsamýnda disk fren balatasý üzerinden fren sýcaklýklarýný ölçme metotlarý incelenmiþ ve test edilmiþtir. Geleneksel ölçüm yöntemlerinde karþýlaþýlan ve ölçüm doðruluðunu, hassasiyetini etkileyen problemlerin önüne geçilmesini saðlayacak ve seri üretim koþullarýnda düþük maliyetle üretilebilecek yeni ölçüm metotlarý önerilmiþtir. Önerilen bu metotlar laboratuvar koþullarýnda ve gerçek araç ile saha koþullarýnda test edilerek geleneksel yöntemler ile karþýlaþtýrýlmýþ, avantajlarý ve dezavantajlarý analiz edilmiþ ve sonuçlar yorumlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Aðýr ticari araç, Disk fren, Kampanalý fren, Sýcaklýk, Balata, Sensör
|
