Bu çalýþma, "iliþkisellik" kavramýndan yola çýkarak "vernaküler" kavramýný tartýþmaktadýr. Bunu yapmak için teorik çerçeve olarak "Aktör Network Teorisi" benimsenmiþtir. Aktör Network Teorisi'ne göre, insanlar için doða ile toplum arasýnda ayrým yoktur. Bilindiði gibi modernite; doða ile toplumu, özne ile nesneyi ayýrmaya dayalýdýr ve buna göre özne aktif, nesne pasiftir. Aktör Network Teorisi'ne göre ise doða ve toplum ayýrýmý olmadýðý gibi saf doða ya da saf toplum da yoktur. Toplumsallýk sadece insanlardan oluþan bir þey deðildir ve nesneler olmadan düþünülemez. Böylece Aktör Network Teorisi'nde toplumsallýðýn tanýmý; sosyal, söylemsel ve nesnel öðelerin bir arada olmasý olarak yapýlýr. Her þey bu öðeler arasýndaki melez iliþkilerden ibarettir. Bu çalýþmada "iliþkisellik" kavramýyla anlatýlmak istenen bu üç öðe arasýndaki melez iliþkilerdir.
Toplumsal iliþkilere ve bu iliþkilerde nesnelerin rolüne bakmak, mimarlýk dünyasýndaki bazý kavramsal sorunlarý anlamak için de bir yol olabilir. Aktör Network Teorisi çerçevesinden "mimarlýk alaný"na bakýnca öncelikle disiplinlerin sýnýrlarýnýn geçirgen olduðunu görülür. Baþka bir deyiþle saf doða ya da saf toplum olmadýðý gibi saf mimarlýk da yoktur. Latour'un toplumsallýk için tanýmladýðý; sosyal, söylemsel ve nesnel öðeler arasýndaki iliþki, toplumsallýðý oluþturan öðelerden biri olan mimarlýk için de bir aradadýr. Mimarlýk, bir çok farklý sosyal iliþkiyle hem yeniden inþa olmakta hem de toplumsallýðý dönüþtürmektedir. Bu çalýþmada ele alýnan vernaküler için de ayný durum söz konusudur. Vernaküler söylemlerde farklý disiplinlerden birçok konu ile iliþki kurularak, mimarlýðýn disipliner sýnýrlarý esnetilmekte ve vernaküleri, bu iliþkileri inþa etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Vernaküler, Aktör Network Teori, Ýliþkisellik
|
