Keywords:

Öz: Giriş: Günümüzde dünyadaki doğal çevrenin yok olması, enerji tüketimini artması, iklim değişikliği, yüksek hava sıcaklığı, petrol krizi, çevre sorunları, kaynakların sınırlı olması nedeniyle insan sağlığını olumsuz etkileyen faktörlerin yanında, kentsel yerleşimlerin daha yaşanabilir, daha yeşil ve sürdürülebilir sağlama gereği olması amacıyla çeşitli sertifika sistemleri geliştirilmektedir. Genel olarak LEED (Enerji ve Çevre Tasarımında Liderlik) ve BREEAM (Yapı Araştırma Kuruluşunun Çevresel Değerlendirme Metodu) dünya çapında en çok tercih edilen ve kullanılan sertifika sistemleridir. Her iki sertifika sistemide, yeşil ve sürdürülebilirliğin 3 temel (çevresel, ekonomi ve sosyal) kriterlerini sağlayan bir değerlendirme sistemidir. BREEAM Communitiesin genel olarak amacı, yapılı çevrenin çevresel etkilerini hafifletirken sosyal ve ekonomik faydalar sağlamak ve bunu yaparken BREEAM, gelişmelerin sürdürülebilirlik faydalarına göre tanınmasını sağlayıp ve sürdürülebilir kalkınma talebini teşvik etmektir. LEED ND derecelendirme sistemin genel olarak amacı ise, toplumsal eşitliği, toplum sağlığını ve yaşam kalitesini arttırmak, biyolojik çeşitliliği ve ekosistemi korumak, geliştirmek ve geri kazanmak, sürdürülebilir ve yenilenebilir malzeme kaynaklarının çevrilmesini teşvik etmek, küresel iklim değişikliğine etkilerini azaltmak, insan sağlığını korumak, su kaynaklarını koruyup ve geri kazanmak, daha yeşil bir ekonomi oluşturmak amaçlamaktadır. Amaç: Çalışmanın amacı topluluklar ve mahalle gelişimler bazında BREEAM Communities ve LEED ND in tüm ana katagorileri ve altındaki başlıklar ve kriterler açısından ortak ve farklı konuları belirlemektir. Bu ana katagoriler; LEED ND sertifika sistemi için, akıllı konum ve bağlanti (SLL) ( 14 alt başlığa sahip), mahalle dokusu ve tasarim (NPD) ( 18 alt başlığa sahip), yeşil altyapı ve yapılar (GIB) ( 21 alt başlığa sahip), yenilikçilik (IN) ( 2 alt başlığa sahip) ve bölgesel öncelikler (RP) ( 1 alt başlığa sahip) olarak beş grup ta toplanmaktadır. BREEAM Communities sertifika sisteminde ise altı grup altında mevcuuttur. Bu başlıklar; Yönetim (GO) ( 4 alt başlığa sahip), Sosyal ve ekonomik refah (SE) ( 17 alt başlığa sahip), Kaynak ve enerji (RE) ( 7 alt başlığa sahip), Arazi kullanımı ve ekoloji (LE) ( 6 alt başlığa sahip), Yenilikçilik (Inn) ( 1 alt başlığa sahip) ve Ulaşım ve hareket (TM) ( 6 alt başlığa sahip), olarak altı katagori altında sıralanmaktadır. Kapsam: Bu çalışmada topluluklar ve mahalle gelişimler bazında tüm ana kriterler ve katagoriler, BREEAM Communities ve LEED ND sertifika sistemleri kapsamında genel olarak, incelenerek karşılaştırılmıştır. Sınırlıklar: Bu çalışmada sadece LEED ve BREEAM sertifika sistemlerinde LEED ND ve BREEAM Communities ana başlığına bakılmıştır ve dünya çapındaki diğer çeşitli sertifika sistemleri ele alınmamıştır. Yöntem: Yöntem olarak bu çalışmada BREEAM Communities 2018 sertifika sistemi ile LEED ND 2018 v4 sertifika sistemi belirlenmektedir. Ayrıca iki farklı sertifika sisteminin ana değerlendirme başlıkları açısından önem verdiği konular, puanlar, gereklilikler ve kriterler incelenmiştir. Bulgular: Bu çalışmada, değerlendirme sürecinde baz alınan BREEAM Communities 6 ana katagori üzerinden, LEED ND sertifikasyon sisteminin 5 ana katagorisi ile toplam değerlendirme puanı açısından farklılık göstermektedir. BREEAM Communities sertıfika sisteminde ana katagoriler arasında en ağırlık verilen konu Sosyal ve ekonomik refah (SE) olurken, LEED ND de mahalle dokusu ve tasarım başlığıdır. LEED ND sertifika sistemi önceliği mahalle dokusu ve tasarıma verirken, BREEAM Communities sertifika sistemi önceliği Sosyal ve ekonomik refaha vermektedir. Sonuç: LEED ND ve BREEAM Communities sertifika sistemleri, topluluklar ve mahalle gelişimler kapsamında genel olarak LEED ND 5 ana katagoriden, BREEAM topluluklar ise 6 ana katagoriden oluşmakta olup, toplam alt konu ve başlık BREEAM Communities de 41 ve LEED ND sertifika sisteminde 56 adet bulunmaktadır. Benzerlık olarak iki sertifika sistemide ana katagori ve alt konulardan oluşmaktadır. Sadece bir farklılık olarak BREEAM Communities ayriyetten alt konuları 3 aşamada belirlemektedir. LEED ND sertifika sisteminde en başdan iki şekile (mahalle gelişimler ve mahalle gelişimler planı) ayrılmışken BREEAM Communities sadece bir şekilde sunulmaktadır. LEED ND ve BREEAM Communities sertifika sistemlerinde her ana konu ve katagori için puan miktarı ve ağırlığı farklıdır. LEED ND ve BREEAM Communities sertifika sisteminde bazı ana başlıklar ve alt başlıklar örtüşmektedir ve bazıları ise diğerinde bulunmamaktadır. LEED ve BREEAM sertifika sistemi 1 ana katagori ve başlıkta (yenilikçilik) örtüşmektedir. Genel olarak her iki sertifika sisteminde katagori ve başlık olarak benzerlıkler olsa bile ana katagoriler ve onların alt başlıklarında isim ve içerik olarak farklılıklar bulunmaktadır. Ayrıca bazı kriterler, başlıklar ve katagoriler diğer sertifika sisteminde bulunmamaktadır. LEED ND ve BREEAM Communities derecelendirme sistemleri farklılık gösterip, LEED ND de puan ağırlık olarak tüm ana katagoriler kapsamında 110 üzerinden değerlendirme yapılarak beş farklı sertifika tipine sahipken, BREEAM Communities değerlendirme sistemi 126 puan üzerinden değerlendirme yapıp, altı farklı sertifika verilmektedir. BREEAM Communities sertifika sisteminin sertifikalandırma aşamaları iki tipe ayrılmışken ( planlama aşaması (geçici değerlendirme) ve inşaat sonrası aşama (Son değerlendirme)) LEED ND sertifika sistemi üç tipe (planlama aşaması (geçici değerlendirme), inşaat sürecindeki aşama (geçici değerlendirme) ve inşaat sonrası aşama (Son değerlendirme)) belgelerine sahıptır. LEED ND sertifika sisteminde genellikle bir kriterden puan kazanmak icin farklı seçenekler sunulmuştur ve onların biri uygulandığı zaman puan kazanılmaktadır. BREEAM Communities de ise bir kriter için farklı başlıklar sunulmakta ve puan kazanmak için hepsi uygulanmalıdır. BREEAM Communities ile bir farklılık olarak LEED ND sertifika sisteminde bazı alt başlıklar ek istekler içererek iki kere tekrarlanmakta birincisi gerekli kriter ve ikincisi normal kriter olark mevcuttur. Buna karşın BREEAM Communities sertifika sisteminde her kriter bir kez kriter olarak verilmektedir. LEED ND sertifika sisteminde gerekli krieter olarak geçen başlıklar puan kapsamamaktadır. BREEAM Communities de ise aksine gerekli kriter olarak geçen başlıklar puan kapsamaktadır. Her iki sertifika sisteminde ortak benzerlik olarak gerekli ve zorumlu kriter sayı 12 adet dir. LEED ND v4 2018 teknik kılavuzu genel özellikleri; amaç ve gereksinimler; adım adım rehberlik; daha fazla açıklama; gerekli dokümantasyon; referans standartlar ve tanımlar; BREEAM communities teknik kılavuzu genel özellikleri ise; konu bilgileri, amaç, değerlendirme kriterleri, uygunluk notları, kanıt, ek bilgi ve ekler mevcuttur. LEED ND ve BREEAM Communities sertifika sistemleri genel olarak ana katagorilerin, alt başlıklar ve kriterlerin sağlanması için belirlenmiş ölçümler, tablo değerleri, ilgili bilgisayar programların, belli hesaplama yöntemleri veya genel ifadeler ve isteklerin kullanılması gibi işlemler ile uygulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: BREEAM, LEED, Sürdürülebilirlik, Sertifika sistemi, Kentsel topluluklar