Çinko fosfat kaplama genel olarak çelik yüzeyler üzerinde oluþturulan kristalize yapýlý bir kimyasal dönüþüm kaplamalarýdýr. Çeliðin dýþ ortam ile etkileþimini keserek korozyona karþý korunmasý yanýnda çelik yüzeylere boya veya kaplama öncesi yapýþmayý artýrmak amacýyla çinko fosfat esaslý kaplamalar bir ön yüzey hazýrlýk iþlemi olarak gerçekleþtirilmektedir. Tel çekme, boru çekme, derin çekme gibi soðuk þekillendirme iþlemlerinde fosfatlama iþlemi yaygýn kullanýlan bir yüzey iþlem yöntemidir. Fosfat kaplama prosesi bir seri kimyasal bir çözelti banyosunda (yüzey temizleme, durulama, pas alma, durulama, aktivasyon, fosfatlama, durulama, pasivasyon) iþlemler gerçekleþtirilmekte olup kontrol parametreleri sýcaklýk, zaman, konsantrasyon, pH ve toplam asit-serbest asit miktarlarýdýr. Çinko fosfat tabakasý ince kristalli ve istenilen kalýnlýklara sahip olmasý durumunda parça ömrünü ve performansýný artýrmaktadýr. Uygun olmayan proses parametreleri ve yetersiz ön yüzey temizleme iþlemleri sonucunda korozyon ömrü ve direnci (ASTM B 117) sýnýrlanmaktadýr. Bu deneysel çalýþma kapsamýnda çinko fosfat kaplama çözeltisinde çelik yüzeylere farklý banyo parametrelerinde fosfat kaplanarak kaplamanýn kalitesi ve proses optimizasyonu hedeflenmiþtir. Kaplamalarýn ön yüzey kimyasal temizlik iþlemleri sonrasýnda fosfat kaplama prosesi sonrasýnda kaplamalarýn kalýnlýklarý ve zamana baðlý birikme miktarlarý ölçülmüþ, üst yüzey karakterizasyonu elektron mikroskobu (SEM-EDX) altýnda gerçekleþtirilmiþtir. Fosfat kristallerinin yapýsýnýn küçülmesi ve yüzeyde homojenliðinin saðlanmasý ile arzulanana kaplama kalitesi elde edilebilmiþtir. Yüzeyde fosfat kristallerinin oluþumu ve yüzeyi örtme kabiliyetinin korozyon direnci üzerinde etkisi ayrýntýlý bir þekilde incelenmiþ ve tartýþýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Çelik Yüzeyler, Kimyasal Dönüþüm kaplamalar, Fosfatlama, Mikroskobik Ýnceleme
|
