21. yüzyýlda gerçekleþen bilimsel ve teknolojik geliþmeler doðrultusunda, disiplinlerarasý çalýþmalar giderek önem kazanmaktadýr. Mimarlýk, mühendislik ve biyoloji disiplinlerinin ortaklýðýnda gerçekleþtirilen çalýþmalarda, canlý organizmalarý tasarým sürecine dahil etmek, son dönemde az sayýda araþtýrmanýn olduðu ancak potansiyel taþýyan bir konudur. Bu çalýþmada, Amoeba ailesine ait 900 cývýk mantar türünden biri olan Physarum polycephalum organizmasýnýn kentsel ölçekteki tasarýmlarda yol gösterici bir altlýk olma potansiyelleri ele alýnmaktadýr. Kendi gibi diðer hücrelerle birleþip, ortak hareket eden ve kaynaklarý maksimumda kullanan bu canlý; merkezi bir sinir sistemi ya da bir beyni olmamasýna raðmen yön bulmak ve besin kaynaklarý arasýnda baðlantý yollarý oluþturmak konusunda önemli bir yeteneðe sahiptir. Literatürde, P.polycephalum’un “en kýsa yolu bulma” özelliði araþtýrmacýlarýn ilgisini çekmiþ ve bu anlamda pek çok çalýþma yapýlmýþtýr. Yapýlan deneylerde cývýk mantarlarýn farklý nitelikteki labirentlerde en kýsa yolu oluþturarak labirenti çözümleyebildiði, oluþturduðu yol aðlarýnýn, mevcuttaki ulaþým aðlarýyla büyük ölçüde çakýþtýðý gözlemlenmiþtir. Bu doðrultuda kentsel ölçekte ana tasarým kararlarýnýn alýnmasýnýn zor ve karmaþýk bir süreç olduðu düþünüldüðünde, cývýk mantarlarýn tasarýmcýlara yol gösterme ve bir tasarým altlýðý oluþturma konusunda bir rehber olabileceði öngörülmektedir. Bu araþtýrma kapsamýnda, canlýya iliþkin yapýlan çeþitli çalýþmalarýn bir alternatif denemesi olarak , 2200 yýlý Türkiye’si için oluþturulan distopik senaryo için cývýk mantarlarýn davranýþ biçimleri incelenmiþtir. Mevcuttaki yaþam alanlarýnýn küresel ýsýnmayla karakter deðiþtirdiði varsayýlmýþ ve iklim deðiþimi hakkýndaki bilimsel öngörüler doðrultusunda olasý gelecek senaryolar deðerlendirilerek yeni yaþam alanlarý belirlenmiþtir. 2200 yýlýnýn yeni coðrafyasýnda oluþacak merkezler arasýndaki baðlantýlarýn nasýl olacaðý sorusunun cevabý içinse P.polycephalum’un yol bulma yeteneði kullanýlmýþ; buna iliþkin hazýrlanan harita altlýðý üzerinde canlý organizmanýn oluþturduðu baðlantýlar tespit edilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Physarum Polycephalum, Cývýk Mantarlar, Kentsel Tasarým, Mimarlýk, Biyotasarým
|