Giriþ: Günümüzde kütüphaneler, saðladýðý öðrenme ve sosyalleþme olanaklarýyla kamusal iliþkilere zemin oluþturmakta, bu yönüyle kentlerin yaþama mekaný olarak nitelendirilmektedir. Güncel gereksinimler doðrultusunda tasarlanan kütüphaneler, ulaþýlabilir giriþleri, farklý öðrenme tercihlerine uygun esnek çalýþma ortamý ve sosyal kullaným olanaklarýyla, geçmiþ dönemdeki örneklerden farklýlýk taþýmaktadýr. Çocuk kütüphaneleri, belirtilen niteliklere sahip halk kütüphanelerinin temel bölümlerinden biridir. Çocuk kullanýcýlarý kütüphaneye çekebilmek, aslýnda yetiþkinlerin ve ailelerin kütüphaneye gelmesi için neden oluþturmasý açýsýndan da önem taþýmaktadýr. Çocuk kütüphanelerinin, bilgiye ulaþmayý eðlenceli hale getirebilmesi ve çocuklar tarafýndan sevilen bir ortam oluþturmasý beklenmektedir. Amaç: Bu kapsamda çalýþmada, çocuk kütüphanelerinin tasarýmýnda önem verilmesi gereken temel ilkeleri belirleyebilmek amaçlanmaktadýr. Yöntem: Deðerlendirme kapsamýnda, literatür incelemesi yöntemiyle çocuk kütüphanelerindeki kullaným olanaklarý ve mekânsal gereksinimler araþtýrýlmaktadýr. Bulgular: Çocuk kütüphanelerine, halk kütüphanesi içerisinde bir bölüm olarak yer verilmesi çocuklarýn toplumsal yaþamýn bir parçasý olduklarýný hissetmesi açýsýndan yararlý görülmektedir. Bu iliþkinin baþarýlý bir þekilde kurulmasý için, çocuk bölümünün kütüphane içerisinde tanýmlý hale getirilmesine ve konumunun belirlenmesine yönelik deðerlendirmelerin gerçekleþtirilmesi gerekmektedir. Çocuk bölümü, kütüphanenin genel mimari karakteriyle uyumlu ve her yaþta çocuða çekici gelecek bir etki yaratabilmek hedefiyle tasarlanmalýdýr. Çocuklara ayrýlan bölüm, kütüphane içerisinde okunabilir olmalý ve çocuklarda aidiyet duygusu uyandýrabilmelidir. Çocuk kütüphanesinin, giriþ holünden görülebilir konumda yer almasý ya da farklý katta olmasý halinde, düþey sirkülasyonun giriþten algýlanabilir bir bölümde planlanmasý saðlanabilmelidir. Çocuk kütüphanelerinin son yýllarda, hikaye anlatýmlarý, okuma etkinlikleri, ev ödevi çalýþmalarý, farklý teknolojik kaynaklara eriþim gibi çeþitli iþlevler sunarak, geçmiþ dönemlere oranla daha aktif kullanýldýklarý belirtilmektedir. Bu açýdan kütüphanelerde bebeklik döneminden itibaren farklý yaþ gruplarýna yönelik, çeþitli aktivite ve okuma mekanlarýnýn düzenlenmesine önem verilmektedir. Çocuk kütüphanesindeki kullaným alanlarýnýn, iþlevsel alt bölümler olarak düzenlenmesi uygun görülmektedir. Kütüphane içerisinde zonlar oluþturmanýn, çocuklar arasýnda iþbirlikçi davranýþýn ve olumlu sosyal iliþkilerin kurulmasýný desteklediði belirtilmektedir. Bu açýdan, kullanýlan mobilyalarýn da çocuklarýn sosyalleþmesine olanak verebilmesi, esnek kullanabilir olmasý gerektiði vurgulanmaktadýr. Çocuk kütüphanesi içerisindeki alt bölümlerin tasarýmýnda geçirgenlik saðlanmasýna önem verilmelidir. Bölümler arasýndaki ayrýmýn, çocuklarýn görebileceði yükseklikte, yetiþkin gözetimine engel oluþturmayan ancak çocuklarýn mahremiyet gereksinimine de olanak verecek çözümlerle saðlanabilmesi önem taþýmaktadýr. Çocuklarýn kütüphaneyi genel olarak bir yetiþkin ile birlikte bireysel, ya da okul gezileriyle grup olarak kullandýðý dikkate alýnarak mekanlarýn planlanmasý gerekmektedir. Bu baðlamda, kütüphanenin okul gezisiyle ayný anda gelen yaklaþýk otuz çocuðun hikaye dinlemesi, özel bir çalýþmaya ya da bir grup çalýþmasýna katýlmasý için uygun koþullar sunabilmesi beklenmektedir. Ayrýca, çocuðun yetiþkin ile birlikte geldiði durumlar düþünülerek, bebek arabalarýnýn býrakýlmasý, yetiþkinlerin beklemesi, mobilyalarda çocuk ve yetiþkinin birlikte kullanýmýna olanak verilmesi gibi gereksinimler tasarým sürecinde dikkate alýnmalýdýr. Çocuklarýn kütüphane materyallerini tanýmasý açýsýndan renklerden, sembollerden ya da yüksekliklerde deðiþimlerden yararlanýlmasý gerekmektedir. Kütüphanede, çocuklara bilgi ve iletiþim teknolojilerinde seçenekler sunulmasý ve bu açýdan kullaným esnekliði saðlayan mekansal düzenlemelere yer verilmesi önem taþýmaktadýr. Çocuk kütüphanelerinde mekânsal olanaklarýn geliþtirilmesi ve kullanýmýn desteklenmesi açýsýndan, çalýþmada önemi belirtilen konular kapsamýnda baþarýlý çözümlere ulaþabilmek için, tasarým süreçlerinde mevcut ve potansiyel kullanýcýlarýn katýlýmýna olanak yaratýlmasý gerektiði de vurgulanmaktadýr. Sonuç: Kütüphanelerin çocukluk döneminden itibaren aktif olarak kullanýmýnýn saðlanmasý, toplumda kütüphane kullaným alýþkanlýðýn oluþumu üzerinde önemli bir etki oluþturmaktadýr. Bu çerçevede, çocuklara farklý öðrenme deneyimleri ve sosyalleþme olanaklarý sunan kütüphanelerin geliþtirilmesi açýsýndan, çocuk kütüphanesi tasarýmý özel bir konu alaný olarak deðerlendirilmelidir.
Anahtar Kelimeler: Kütüphane mimarisi, çocuk kütüphanesi iþlevleri, çocuk kütüphanesi tasarýmý
|
