Keywords:

Giriş: Mühendislik başta olmak üzere mimarlık ve benzeri pek çok alanda insanlar el aletleri ile çalışarak bakım, imalat, sanatsal faaliyetler vb pek çok uygulamayı gerçekleştirmektedirler. İnsan faktörü devreye girdiğinde, yapılacak olan işin doğru ve kapsamlı bir şekilde planlanması son derece önemlidir. Üretilmesi ya da montajı planlanan ürünün her anlamda detaylı bir şekilde tasarlanmış olması onun kusursuz bir şekilde “ürün” haline gelmesi için yeterli olmayacaktır. Üretim esnasında, özellikle seri imalat söz konusu ise devreye girecek insan faktörünün de dikkate alınması önemlidir. Ürünün imal edilmesi aşamalarında insanların hangi aletleri kullanacağı, bu esnada vücutlarının hangi pozisyonları alacağı, o pozisyonda en fazla ne kadarlık bir kuvvet/moment vb üretebileceğinin bilinmesi önemlidir. Duruş bozuklukları altında ya da konfor sınırları dışında çalışmaları sonrası insanlar bir süre sonra istenilen performansı gösteremezler. Performansın düşmesi ise sadece imalatı yapılan ürünün sayıca yeterli sayıya ulaşamaması değil, kalite ve toleransların da istenilen seviyelerde olmamasına yol açabilir. Bu durumda ürünlerin beklenilen gibi olmaması ciddi anlamda para ve zaman kaybına neden olur. Diğer yandan usta işçilerin fiziksel olarak rahatsızlanmaları ve iş kazaları ya da iş kaynaklı zorlanmaların oluşturduğu konforsuzlukların vücut sağlığına geçici veya kalıcı etkilerinin oluşması söz konusu olabilir. Vücutları ile çalışan ve el aletleri kullanan bireylerin çalışmaları esnasında el aletlerini tutma ve hareket ettirme şekilleri ve bu esnada vücutlarının aldığı pozisyonların dikkate alınarak imalat proseslerinin planlanması gereklidir. Bu sayede hem imalat süreleri, hem de imalat süreçleri sonrasında işçilerde olası tüm meslek kaynaklı sıkıntıları minimize etme şansı söz konusu olabilecektir. Sonuç olarak uygun prosedürlerin takip edilmesi ile en iyi kalitede ürünün en kısa sürede ve işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından en sorunsuz şekilde üretilmesine yönelik planlama yapılabilir. Amaç: Bu çalışmada farklı konumlarda tornavidayı sağ eliyle dikey olarak tutan bir işçinin saat yönünde ve saat yönünün tersine tornavidayı 30 N luk bir kuvvetle döndürmesinin analizleri yapılarak, hangi pozisyon, tutuş ve döndürme şeklinin en uygun olduğu, diğerlerinin ise sürekli çalışma sonrası işçi vücudunda yaratacağı etkiler incelenmiştir. Kapsam: Yapılan bu çalışma SIEMENS JACK 8.4 programı kullanılarak farklı pozisyonlarda, farklı tutuş ve döndürme şekli altında insanların duruş ve hareketlerinin analizi yapılmış, buna göre yapılması gereken operasyonların planlanmasında dikkate alınması gereken unsurlar ortaya konulmuştur. Sınırlılıklar: Yerden yüksekliği 10 farklı pozisyonda tornavida ekseninin yere dik olması durumunda ve işçinin tornavida eksenine belirli bir mesafede iki ayağı yerde bulunması durumundaki duruş ve hareketler analiz edilmiştir. Araştırmanın Problemi: Duruş analizi. Yöntem: Bu çalışmada SIEMENS JACK 8.4 masaüstü tabanlı 3D insan modelleme ve simülasyon yazılımında tanımlanmış sanal bir insanla belirtilen çalışma şartlarına ilişki ergonomik analizler yapılmıştır. Bu çalışmada sanal insana 2 şer farklı yönde 10 ayrı hareket verilmiştir. Hareketlerin vücuttaki yapılabilirliği, vücutta oluşan zorlanmalar, bilek, dirsek, omuz, gövde, kalça, diz, ayak bileği için incelenmiştir. Harekete ilişkin RULA (Rapid Upper Limp Assessment) skoru ve OWAS (Ovako Working Posture Analysing System) skorları oluşturulmuştur. Bele gelen baskı kuvvetleri, hareketin devamlı yapılması halinde gereken dinlenme süreleri ve her bir vücut bileşeni cinsinden hareketi yapabilme yeteneği sayısal olarak analiz edilmiştir. Bulgular: Tornavidayı tutan sanal mankenin tornavida dik eksenine olan mesafesi, duruş pozisyonu, tornavidayı çevirme yönü ve tornavidanın yerden yüksekliğinin değişmesi ile insanın vücudunun her bir bileşeninin ne şekilde zorlandığı, hangi pozisyonlarda ve çevirme yönlerinde en rahat, hangilerinde en fazla zorlandığı belirlenmiştir. Sonuç: Bu çalışma sonucunda özellikle seri olarak çalışması istenen işçinin hangi pozisyonda en verimli ve rahat çalışabileceği anlaşılmıştır. Sürekli çalışma söz konusu olması durumunda çalışma prosedürünün ergonomik ve antropometrik analizleri yapılmış, yapılması zorunlu olan hareketlerin sürekli olması halinde çözüm önerilerinin neler olabileceği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Ergonomi, Antropometri, El Aletleri, Hareket Analizi.