Günlük hayatýmýzda kullandýðýmýz pek çok ürünün ham maddesi olan kauçuk petrol ürünlerinden sentetik olarak veya bitkisel kaynaklardan doðal olarak elde edilir. Sentetik kauçuk termal kararlýlýðýnýn yaný sýra yaðlara ve çeþitli kimyasallara karþý daha dayanýklýdýr. Ancak büyük çekme mukavemeti, esneklik, elastikiyet, aþýnma ve soðuk havalarda darbe dayanýmý, verimli ýsý daðýlýmý ve yumuþaklýk özelliklerine sahip doðal kauçuðun zayýf bir rakibidir. Ticari olarak üretilen doðal kauçuðun ana kaynaðý, ekvatora yakýn bölgelerde yetiþen kauçuk aðacýdýr. Ancak dünya nüfusunun sürekli artmasýna karþýlýk çeþitli salgýn bitki hastalýklarý ve üretim problemleri ile karþý karþýya kalan kauçuk aðacýna (H. Brasiliensis) alternatif olabilecek bitki arayýþlarýnýn baþlamasý kaçýnýlmaz olmuþtur. Guayule (Parthenium argentatum), karahindiba (Taraxacum kok-saghyz), altýn baþak (Solidago altissima, S. canadiensis) ve acý marul (Lactuca serriola) bu bitkilere örnektir.
Sunulan bu çalýþmada ülkemizde de halen büyük miktarlarda ithal edilen doðal kauçuk ihtiyacýný karþýlamak için Erzurum’da yetiþen sütleðen (Euphorbia stricta) bitkisinin alternatif bir kaynak olup olamayacaðý incelenmiþtir. Bu bitkinin seçilmesinin sebebi kauçuk aðacý ile ayný Euphorbiaceae familyasýndan olmasý ve dallanmýþ salgý borularýnda lateks bulunmasýdýr.
Bitkinin sýrasýyla su, aseton ve heksan ile ekstraksiyonundan sonra elde edilen madde, doðal kauçuðun ana yapýsýný oluþturan 1,4 cis izopren ile kýyaslanmýþtýr. Bu amaçla FTIR ve NMR analizleri gerçekleþtirilmiþtir. Elde edilen sonuçlarýn aranan madde ile uyumlu olduðu gözlenmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Sütleðen, Doðal kauçuk, Lateks
|
