Sac metal þekillendirmede istenen ürün formu preslerde baský kuvvetleri sayesinde gerçekleþtirilmektedir. Elde edilen nihai formda ürünün geometrisinin hedeflenen toleranslar dahilinde kalmasý istenir. Þekillendirme kuvvetlerinin etkisi kalktýktan sonra sac metal malzemelerin içyapýsýnda elastik gerilmeler kalýr. Bu elastik gerilmeler parçanýn elastik plastik deðiþim göstermesine sebep olarak boyutsal sapmalarýna neden olur. Parçanýn istenen þekli ile gerilmeler sonucu deðiþtirdiði þekli arasýndaki fark geri esneme (springback) olarak adlandýrýlýr. Geri esneme, üretim yapan firmalar için zaman, maliyet, iþ gücü kaybý, düþük þekil verme kalitesi gibi pek çok dezavantaj arz etmektedir. Standardize edilmesi zor olan bu problem üzerinde gerçekleþtirilecek çalýþma için simetrik çalýþmaya uygun olan U bükme formu seçilmiþtir. Malzeme kalitesi ve pres hýzýnýn deðiþimiyle formda meydana gelen geri esneme davranýþýnýn incelenmesi hedeflenmiþtir. Yapýlan çalýþmada beþ farklý sac malzeme kalitesi iki farklý pres hýzýyla þekillendirilmiþtir. Üretilen parçanýn analizi AutoForm simülasyon programý ve ATOS 3D ölçüm cihazý ile gerçekleþtirilmiþtir. Seçilen parametrelerde AutoForm simülasyon programý ile þekillendirme simülasyonu sonucu parçanýn springback özelliði analiz edilmiþtir. Sonuç olarak parçanýn akma dayanýmýnýn artýþýyla springback özelliðinin arttýðý; yumuþak malzemelerde yüksek hýzýn daha çok springback davranýþýna sebep olduðu, sert malzemelerde düþük hýzýn daha çok springback davranýþýna sebep olduðu gözlemlenmiþtir. ATOS ölçüm cihazý kullanýlarak yapýlan tarama ve analiz sonucunda nihai formdaki parçalarýn springback davranýþý incelenmiþtir. ATOS ölçüm cihazýnda yapýlan analiz sonucunda akma dayanýmýnýn artýþýyla malzemenin springback davranýþýnýn arttýðý gözlemlenirken, deðiþen hýz deðerlerinin springback davranýþý üzerindeki etkisi birbirine yakýn olmuþtur.
Anahtar Kelimeler: Sac Metal, Sac Metal Þekillendirme, Springback, U Bükme
|
