Güvenlik nedeniyle ve verimli topraklar bulmak için sürekli yer deðiþtiren Türklerin ilk mimari eseri çadýrdýr. Geleneksel göçebe hayat tarzýnýn gerekliliði olarak mobil olmasý gereken çadýr, mümkün olduðunca küçük ve yalýn olup; içinde yer alan eþyalar az sayýda, hafif ve basittir. Göçebe Türkler için bir özel alan oluþturan çadýra; uyuma, dinlenme gibi temel fizyolojik ihtiyaçlarý karþýlamak için girilmekte, bunun dýþýndaki bütün bireysel ve toplumsal hayat çadýrýn dýþýnda geçmektedir. Çadýrýn yerleþimi de yaþam biçimine uygun olarak tasarlanmýþtýr. Ortada yaþam alaný býrakýlarak çadýrlar çevresinde konumlanmýþtýr.
Ýlk bilinen yerleþim yerleri Orta Asya olan ve Anadolu’ya yerleþmeden önce göçebe olarak yaþayan Barak Türkmenleri’ nde konut yerleþimi Türk çadýrýný tekrar eder niteliktedir. Bir avlu etrafýnda yer alan konutlar geniþ bir aileye aittir ve her konutta bir çekirdek aile yaþamaktadýr. Ýhtiyaç doðrultusunda avlu etrafýna yeni bir yaþama birimi eklenebilmektedir. Göçebe hayat tarzýna sahip Türk gruplarý, yerleþik hayata geçtiðinde yaþama birimleri daha saðlam malzemeden yapmak zorunda kalmýþ, iç mekan yerleþik hayata göre düzenlenmiþtir. Barak konutlarýnda dýþ mekanda görülen Türk çadýrý izlerine iç mekanda da rastlanmaktadýr.
Bu çalýþma kapsamýnda; Orta Asya’da Anadolu’ya göç eden Barak Türkmenleri’nin ilk evleri olan çadýrý, yerleþik konuta nasýl yansýttýklarý incelenecek, dýþ mekan ve iç mekan öðelerinin karþýlaþtýrmasý yapýlacaktýr. Çalýþma için seçilen alan hala özgün konutlarýný ve yaþam tarzýný koruyan Gaziantep, Oðuzeli Ýlçesi’nde yer alan Kovanlý Köyü’dür.
Anahtar Kelimeler: Barak Türkmenleri, Türk Çadýrý, Kerpiç Ev
|