Keywords:

Öz: Giriş: Peyzaj Mimarlığı çalışmalarında önemli bir yeri olan ağaçlandırma çalışmaları, hem estetik (göze hitap eden) hem de işlevsel (ışık, sıcaklık, nem, rüzgâr) anlamda üzerinde çalışılan alana önemli nitelik kazanımı sağlamaktadır. Gelibolu Tarihi Alanı’nın batısında yer alan Şehitler Abidesi çevresinin hem görsel (fiziksel) hem de fonksiyonel etkinliğinin artırılması ve buna bağlı olarak iyileştirilmesi amacıyla alanda mevcut olan yaya yollarının, iki tarafı düzgün ağaçlı yol veya bulvar anlamına gelen Hıyaban kullanımı ile donatıya kazandırılması, Tarihi alanda yapılagelen ziyaret eylemlerinin çevresel faktörlerden (ışık, sıcaklı, nem, rüzgâr gibi) kaynaklı olumsuz etkilerine nispeten çözüm getirmiş olabilecektir. Aynı zamanda alana estetik görünüm kazandırması bakımından da oldukça önemli görünmektedir. Amaç: Çalışmanın amacı, Çanakkale iline dolayısıyla Çanakkale Tarihinin adeta simgesi durumunda olan Tarihi Alana ve Şehitler Abidesi’ne Şehitler Hıyabanı Donatısını kazandırmaktır. Bu donatının kazanımı ile ziyaretçilerin aktivitelerini daha ergonomik yani fiziksel çevrenin insana uyumlaştırılması sürecinde gerçekleştirmelerine olanak sağlanabilir. Bunun yanı sıra, elde edilebilecek faydalardan birisi de İşaret ya da İmaj öğesi gibi hatırda kalıcı olarak yer etmesi ile adeta sembol niteliğini taşımış olabilmesidir. Kapsam: Çalışma alanı, Çanakkale ili, Gelibolu Tarihi Alanının batı kesiminde yer alan Şehitler Abidesi ve çevresi itibariyle ziyaret eylemlerinin gerçekleştirildiği alan olarak tanımlanmaktadır. Sınırlıklar: Çalışma alanı olan Şehitler Abidesi ve çevresi kapsamında oluşturulması düşünülen Şehitler Hıyabanı tasarlanması sürecinde tespit edilecek ağaç türlerinin hassasiyetle belirlenmesi ve uygulanabilirlik yüzdesi fazla olan yaya yollarının toprak yapısı ile konum özellikleri açısından herhangi bir olumsuzluk sergilememesi gerekmektedir. Dolayısıyla söz konusu alanda ve tespit edilen ziyaret güzergâhlarında kullanılabilecek türlerin boyutsal anlamda değerlendirilen Anıt Ağaçlardan oluşması çalışmanın etkisini artırması bakımından önemlidir. Yöntem: Çalışma alanı kapsamında öncelikle uygulama yapılacak zeminde toprak yapısının belirlenmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, istenilen toprak özelliğinin sağlanması ya da mevcut toprak yapısının iyileştirilmesi bakımından toprak yumuşatma/işleme ve gübrelemesi işlemlerinin yapılması gereği vardır. Bu aşamada toprak analizinin yapılması, gübreleme faaliyetinin belirleyicisi olması bakımından önemlidir. İkinci olarak, Şehitler Hıyabanı donatısı için uygun ağaç türünün belirlenmesi aşamasında yaygın kullanımı ve boyutsal anlamda Anıt Ağaç kategorisinde Çınar (Platanus orientalis) ve Meşe (Quercus ilex) ağaçları değerlendirilmektedir. Bunun için de, belirlenen türün özelinde sağlıklı, düzgün formlu fide popülasyonunun kullanılması ve çalışma alanı üzerinde, uygun dikim koşulları altında değerlendirilmesi, karşılıklı iki tarafı sıralı çınar ya da meşe ağaçları ile donatılması öngörülmektedir. Bulgular: Anıt ağaçlar, doğanın kendilerine bahşettiği uzun ömürlerinden dolayı geçmişi geleceğe bağlayan değeri tartışılmaz zenginliklerimizdendir. Bu özelliklerindendir ki, anıt ağaçlarının peyzaj tasarımlarında yaygın kullanımları özellikle yol ağaçlandırmalarında değerlendirilmesi, hem peyzaja özel değerler katması hem de uzun vadede toplumsal fayda sağlaması açısından önemli bulunmuştur. Çalışmada uygulanan yöntem kapsamında aşağıda belirtilen bulgulara yer verilmiştir. Şehitler Hıyabanı’nın çalışma alanına katkıları, aktif yeşil alan varlığına katkısının yanında, alana estetik açıdan değer katması, işlevsel olarak ziyaretçilerin gezi, gözlem aktiviteleri sürecinde ışık, sıcaklık, nem, rüzgar gibi olumsuz çevresel koşulların minimize edilmesinde son derece olumlu etkisinin olabileceğinden söz edilebilir. Sonuç: Şehitler Hıyabanı, peyzaj değerleri açısından yer aldığı alana estetik olmanın yanında fonksiyonel anlamda da zenginlik katmaktadır. Ayrıca, alanla özdeşleşme ve hatırda kalıcılığı adına imaj değeri ya da sembolü olma şeklinde değerlendirilmesi de ön plana çıkan sonuçlar arasında yer alabilir. Bu da bir peyzaj değeri olarak Hıyaban donatısını toplumsal hizmet süreci, coğrafik ve ekolojik şartların ziyaretçiler açısından ergonomik olması yönünde pozitif bir donatı olarak kullanılmasına ya da değerlendirilmesine olanak tanımaktadır.

Anahtar Kelimeler: Anıt Ağaçları, Çanakkale, Gelibolu Tarihi Alanı, Şehitler Hıyabanı, Şehitler Abidesi.