| |
Eðitim modelleri ve eðitim yapýlarý çocukluktan baþlayarak, hayatýn her aþamasýnda birey oluþumunu, karakteri, yaný sýra toplumsal yapýyý büyük ölçüde etkilemektedir. Bununla birlikte eðitim yapýlarý tasarýmlarý da büyük önem taþýmaktadýr ve deðiþime hizmet eden önemli bir araç haline gelmiþtir. Fakat günümüz kentlerinde, eðitim sistemleri toplumsal deðiþime ve dinamik öðrenci profillerine göre stabil kalmakta, eðitim yapýlarý da uzun yýllar boyunca deðiþmez tasarýmlarýyla, teknolojiye ve deðiþime açýk mekan olma özelliðini karþýlamaktansa, ayný ve tek tip üretilen binalar halinde varlýðýný sürdürmektedir.
Eðitim sistemlerinin genelinde var olan bu tekdüze yaklaþým, Finlandiya eðitim modeli önerisi ile kýrýlmýþ, eðitime farklý bir bakýþ açýsý getirmeyi baþarmýþtýr. 2000 yýlýndan itibaren kullanýlan bu öncü eðitim modeli ile birlikte öðrencilerin uluslararasý sýnavlarda baþarýlarýnýn dramatik bir artýþ gösterdiði görülmektedir. Bu baþarý grafiði, Finlandiya eðitim modelinin bütün dünya tarafýndan daha çok incelenmeye baþlamasýný saðlamýþtýr. Bu eðitim sisteminin temel ve en önemli ilkesi, eþitliktir. Eþitlik ilkesi, her kesimin eðitimden ayný oranda faydalanabilme imkanýnýn yaratýlmasýný amaçlar. Eþitlik ilkesinin yaný sýra, bu modelin diðer sistemlerden farklý olmasýnýn diðer bir çok nedeni bulunmaktadýr. Her öðrencinin yeteneðine göre esnek program geliþtirilmesi, okulun ayný zamanda bir kültür merkezi niteliðinde herkese açýk þekilde çalýþmasý, bulunduðu bölgeyi kültürel açýdan geliþtirerek "her zaman ve herkes için" eðitim konseptleri ýþýðýnda düþünülerek kurgulanmasý, standartlaþmýþ belirli bir merkezden belirlenen müfredatýn yaný sýra öðretmenlerin öðrencilerin ilgisine göre farklý ders iþleme yöntemlerini kullanabilerek okullar arasýnda çeþitlilik saðlanabilmesi gibi karakteristik özellikler bu modeli günümüz koþullarýnda en baþarýlý sistem örneði haline getirmiþtir. Bu þekilde daha verimli bir eðitim uygulanarak, öðrencilerin dinleyerek anlamanýn yanýnda uygulayarak öðrenmesi, kendilerine vakit ayýrmasý, temel derslerin yanýnda kültür ve sanat konularýna da aþina olmasý ve okulu bir fabrika olarak görmektense bir yuva olarak görmeleri hedeflenmektedir. Bu ilkeler ve yeni eðitim sistemi doðrultusunda, eðitim yapýlarý da farklý bir karaktere bürünmüþ, öðrencilere ve tüm kullanýcýlara hitap eden tasarýmlarýn meydana çýkmasýna olanak saðlamýþtýr. Amaç: Bu çalýþmanýn amacý, Finlandiya'nýn örnek gösterilen güncel eðitim sisteminin, 60 yýl önce Türkiye'de kurulabildiðini göstermek ayný zamanda günümüz eðitim modeline örnek olacak atýlýmlarýn benzerinin yarým asra yakýn bir dönem öncesinde uygulandýðýnýn farkýna varýlmasýný, benzer nitelikte geliþimlerin modern yorumuyla tekrar gün yüzüne çýkarýlmasýný saðlamaktýr. Günümüz Finlandiya eðitim yapýlarýnýn modern mimari oluþumlarýna benzer amaçlar doðrultusunda kurgulanan mekanlarýn, köy enstitülerinde de oluþturulmaya çalýþýldýðýný Finlandiya'da Saunalahti Okulu, Kalasatama Okulu ve Bakýmevi, Kastelli Okulu ve Toplum Merkezi okullarý, Türkiye'de ise Aksu, Gönen ve Çifteler Köy Enstitüleri mimari ve ilkesel özelliklerin karþýlaþtýrýlmasý yöntemiyle, kanýtlayarak, bir asýr sonra Finlandiya'da oluþturulan sistemin ilkel halinin Türkiye'de oluþturulduðunu vurgulamak ve Türkiye'nin günümüz eðitim modeli geliþtirme kapsamýnda bir örnek olarak sunmaktýr. Kapsam: Çalýþmanýn kapsamý, Finlandiya eðitim modelinin, eðitim yapýlarýnýn mimari tasarýmýna etkisini Saunalahti Okulu, Kalasatama Okulu ve Bakýmevi, Kastelli Okulu ve Toplum Merkezi okullarý üzerinden ve köy enstitüleri eðitim modeli ve yerleþimlerinin mimari tasarýmý ile arasýndaki benzerliklerinin Aksu, Gönen ve Çifteler Köy Enstitüleri üzerinden ortaya çýkarýlmasýndan oluþmaktadýr. Sýnýrlýklar: Finlandiya'da kurulan her okulu araþtýrmanýn çalýþmaya bir katký saðlayamayacaðýndan dolayý araþtýrma, Finlandiya'da bu tasarým ilkelerini en iyi yansýtan Saunalahti Okulu, Kalasatama Okulu ve Bakýmevi, Kastelli Okulu ve Toplum Merkezi okullarý ve geçmiþ belgelerde köy enstitüleri mimari yarýþma sonuçlarýna ve yerleþim planlarýna ulaþmak her köy enstitüsü için mümkün olamadýðý için Türkiye'de Aksu, Gönen ve Çifteler Köy Enstitüleri üzerinden yapýlan araþtýrmalar arasýnda sýnýrlý tutulmuþtur. Yöntem: Araþtýrma literatür taramasýna dayalý olarak, örnekleme yoluyla, Finlandiya ve Türkiye'deki okul örnekleri seçilerek karþýlaþtýrýlmalý inceleme yöntemiyle incelenmiþtir. Bulgular: Günümüzde tüm dünya tarafýndan örnek gösterilen Finlandiya eðitim sisteminin, geçmiþe bakýldýðýnda aslýnda Türkiye'nin çok da uzaðýnda olmadýðý ve hatta bir dönem çok benzer bir eðitim örneðiyle karþýmýza köy enstitülerinde çýktýðý görülmektedir. Döneminde kendi geçmiþinde tatbik edilmiþ ve kýsa zaman sonra da siyasi sorunlar yüzünden kapatýlmýþ olan köy enstitülerinin eðitim sistemi incelendiðinde, günümüz Finlandiya eðitim sistemiyle çok benzer ilkelere sahip olduðu dikkat çekmektedir. Köy enstitülerinin oluþturulmasýndaki ilk etken, bulunduðu yerin kültürel düzeyini arttýrmasý ve kültür merkezi þeklinde iþlev görmesi ve köylü aydýn oluþturulmasý fikrine dayanýr. Enstitülerde halkýn her tabakasýnýn eþit eðitim imkanýna sahip olma hakký ön planda tutulmuþ, bu þekilde o dönemde eðitim olanaðý bulamayan köylüler için çok önemli bir eðitim kurumu haline gelmiþtir. Farklý enstitüler bulunduðu yere özgü olarak kendi eðitim programlarýný oluþturma hakkýna sahiptir. Öðrenciler bu sistem içinde uygulayarak öðrenme süreciyle birlikte, ayný zamanda öðrenciler, öðretmenler, köy halký bir arada kolektif üretimin bir parçasý olarak okulun bir üretim alaný olmasýný saðlar. Bu þekilde öðrenciler gerçek hayatta iþleyiþin nasýl olduðunu öðrenmekte ve meslek ehli haline gelebilmektedir. Bu gibi ilkeler göz önünde bulundurulduðunda Finlandiya eðitim sistemiyle çok benzer bir eðitim modeli oluþturulduðu görülmektedir. Köy enstitüleri yerleþim planlarýnda, bu tasarým ilkeleri doðrultusunda, içinde bulunduðu dönemde oluþan örneklere kýyasla farklý mimari tasarým oluþumlarý farkedilmektedir.
1940 ve 2000 yýllarýnda meydana gelen bu iki eðitim sistemi doðrultusunda tasarlanan eðitim yapýlarý da elbette ki birbiririnden oldukça farklý ve birbiriyle karþýlaþtýrýlamaz niteliktedir. Fakat, köy enstitüleri yerleþim planlarý ve Finlandiya eðitim yapýlarý tasarýmý, mekan oluþumu ve yaratýlmaya çalýþan mekan algýsý tasarýmý sürecinde, eðitim modeli kapsamýnda dikkate alýnan tasarým ilkeleri, okullarý formal olarak birbirine benzer kýlmasa bile oluþumlar içinde benzer mekan kurgusunun oluþturulmasý hedeflendiði görülmektedir. Finlandiya'da Saunalahti Okulu, Kalasatama Okulu ve Bakýmevi, Kastelli Okulu ve Toplum Merkezi okullarý, Türkiye'de ise Aksu, Gönen ve Çifteler Köy Enstitüleri mimari özellikleri incelendiðinde, sosyal mekanlarýn merkezlerde konumlandýrýlarak ulaþýlabilirliðin arttýrýlmasý, yerleþim doðrultusunda çevre halkýn okula kolay ulaþýmý saðlanmasý üzerinden tasarým yapýlmasý, büyük ve hakim mekanlardan ziyade, çocuk ölçeðinde benimsenebilecek mekanlarýn kurgulanmasý, transparan yüzey oranýnýn arttýrýlarak kaliteli eðitim saðlanma amacý, atölye mekanlarý arttýrýlarak daha ayrýþan kütleler halinde yapýya veya yerleþime entegre olmasý, Köy enstitüleri programýnda istenen bütün mekanlarýn benzer þekilde Finlandiya okullarýnýn programýnda da bulundurulmasý, açýk alanlarýn ön plana çýkarýlarak kurgunun ona göre oluþturulmasý gibi mimari özellikler iki eðitim sisteminde de tasarým ilkelerinin formal olarak farklý þekilde icra edilse de, benzer sistemlerden ötürü ortak fikirde oluþturulduðunu göstermektedir.
Sonuç: Günümüz Finlandiya eðitim yapýlarýnýn modern mimari oluþumlarýna benzer amaçlar doðrultusunda kurgulanan mekanlarýn, köy enstitülerinde de oluþturulmaya çalýþýldýðý Finlandiya'da Saunalahti Okulu, Kalasatama Okulu ve Bakýmevi, Kastelli Okulu ve Toplum Merkezi okullarý, Türkiye'de ise Aksu, Gönen ve Çifteler Köy Enstitüleri mimari ve ilkesel özellikleri özellikleri karþýlaþtýrýlarak, ortaya konulmuþtur.
Anahtar Kelimeler: Eðitim, Mimari, Finlandiya Eðitim Modeli, Köy Enstitüsü
|
