Ýnsan saðlýðýný ve çevre kirliliðini önemli ölçüde etkilemekte olan emisyonlar, hava kirliliðinin sebepleri arasýnda yerini almaktadýr. Bu kirliliðin büyük bir kýsmý, motorlu taþýtlardan kaynaklanmakta olup yanmanýn tam olmadýðý durumlarda gerçekleþmektedir. Tam yanma, yakýtýn reaksiyon sýrasýnda tamamýnýn harcanmasýyla oluþurken eksik yanma silindire alýnan havadaki oksijenin yetersiz olmasý ve yakýt-hava karýþýmýnýn iyi olmamasýndan kaynaklanmaktadýr. Tam yanma sonucu ortaya çýkan gazlar, CO2, H2O, SOX, O2 ve N2 gazlarý olmaktayken yanmanýn eksik olduðu durumlarda ortaya çýkan gazlar ise CO, H2, O, H, NOx gazlarýdýr. Motorlu araçlardan kaynaklan hava kirliliðine sebep emisyonlar ise CO, NOX, HC, PM, SOX ve kurþun bileþikleridir. CO, NOX, HC, PM yanma prosesinden kaynaklýyken; SOX ve kurþun bileþikleri ise yakýt kaynaklýdýr. Emisyonlarý azaltmak amacýyla alýnan önlemler arasýnda birçok farklý yöntem kullanýlmýþtýr. Bunlar motor öncesinde, motor kýsmýnda ve motor sonrasýnda alýnan önlemler olarak gruplandýrýlmaktadýr. Motor öncesinde alýnan önlemler arasýnda yakýt bileþiminin iyileþtirilmesi ve alternatif yakýt kullanýmýdýr. Motor içerisinde alýnan önlemler ise yapýsal ve tasarýmsaldýr. Son olarak motor sonrasýnda alýnan önlemler ise Egzoz Gazý Resirkülasyonu (EGR), termal reaktörler, oksidasyon katalizörleri, dizel motorlarýnda partikül tutucularý ve katalitik konvertörlerdir. Bu çalýþmada içten yanmalý motor kaynaklý emisyonlarýn çevre ve insan saðlýðýndaki olumsuz etkileri ortaya konulmuþtur. Bu etkilerin azaltýlmasýnda rol oynayan katalitik konvertörlerin yapýlarý, çeþitleri ve emisyonlarý azaltmadaki görevi incelenmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Hava kirliliði, Egzoz emisyonlarý, Katalitik konvertör, Yanma
|