Öz: Giriþ: Türkiye’de iþ saðlýðý ve güvenliði (ÝSG) alanýnda çýkarýlan yasal düzenlemelerle ciddi çalýþmalar yapýlmasýna raðmen iþ kazasý açýsýndan Avrupa’da birinci, Dünyada ise üçüncü sýradadýr. Ýþ kazalarýnýn sektörel daðýlýmlarýna bakýldýðýnda; en çok ölümlü kaza inþaat sektöründe yaþanmaktadýr. Ýnþaat sektörü, iþ güvenliði acýsýndan tehlikeli iþler grubunda yer almaktadýr. Bunun yanýnda inþaat sektöründe çalýþanlarýn eðitim seviyelerinin düþük ve iþ güvenliði bilincinin yeterli düzeyde olmamasý iþ kazalarýnýn bu sektörde yoðun bir þekilde yaþanmasýna neden olmaktadýr. SGK’nýn hazýrlamýþ olduðu 2014 verilerine göre, Türkiye’deki iþ kazalarýnýn %13’ü, ölümlü kazalarýn ise %30’u inþaat sektöründe meydana gelmiþtir. Bu nedenle, Ýþ kazalarýný ve meslek hastalýklarýný azaltmak ve risk seviyesinin kabul edilebilir seviyelere çekmek için, yasal düzenlemelerin ve bilinçlendirme baðlamýnda gerekli çalýþmalarýn yapýlmasý büyük önem arz etmektedir. Türkiye’de küçük ölçekli inþaat firmalarýnýn sayýsý çok olduðu dikkate alýnýrsa, bu firmalara hizmet götürmek ve iþyerlerinde iþ güvenliði bilincini oluþturmak amacýyla gereken sistemi kurmak oldukça zordur. Bu yüzden ÝSG uzmaný, mühendis ve teknik personel iþ hayatýna atýlmadan önceki eðitim döneminde ÝSG ile ilgili gerekli bilgi birikim ve donanýma sahip olmasý bu sorunun çözümüne önemli katký saðlayabilir. Amaç: Bu çalýþmada, ülkemizdeki inþaat mühendisliði bölümlerinde ÝSG derslerinin mevcut durumu ve derslerin süresi, içeriði, verildiði dönem araþtýrýlarak ÝSG eðitim ile yeterlilik saðlanabilmesi için önerilerde bulunulmuþtur. Kapsam: Araþtýrmanýn evrenini, Türkiye’de iþ güvenliði uzmaný olma yetkisi verilen Mühendislik ve Teknoloji Fakültelerindeki bölümler, örneklemini ise inþaat mühendisliði bölümleri oluþturmaktadýr. Yöntem: Çalýþmamýz tanýmlayýcý tipte kayýt taramasýdýr. 03.02.2017-02.04.2017 tarihleri arasýnda Bologna Bilgi Sistemi ve üniversitelerin web sitelerindeki ders programlarýndan alýnan verilerle; Türkiye’deki 168 inþaat mühendisliði bölümünde ÝSG dersinin ders müfredatýna alýnýp alýnmadýðý, alýndý ise zorunlu mu seçmeli mi olduðu, dersin süresi, içeriði, verildiði dönem doküman tarama modeli kullanýlarak elektronik ortamda tespit edilmiþtir. Bulgular: 2015 yýlýnda 2547 sayýlý Yükseköðretim Kanununda yapýlan düzenlemeyle 6331 sayýlý ÝSG Kanunu’na göre iþ güvenliði uzmaný olabilecek mezunlarý yetiþtiren fakültelerde ÝSG dersi zorunlu hale getirilmesine raðmen mühendislik bölümlerinin %23’ü ÝSG 1-2 zorunlu, %21’i ÝSG zorunlu ve %22’si ÝSG seçmeli olarak, ders programýna alýrken % 34’ü ders müfredatýna almadýðý belirlenmiþtir. Ýnþaat Mühendisliðinde ise 68 bölümde zorunlu 7 bölümde seçmeli olmak üzere toplam 75 bölüm ÝSG 1-2 dersini, 40 bölümde zorunlu 33 bölümde seçmeli olmak üzere toplam 73 bölüm ÝSG dersini müfredatýna alýrken 20 bölüm bu dersi müfredatýna almadýðý tespit edilmiþtir. ÝSG eðitimleri kapsamýnda verilen ÝSG derslerinin müfredatta yer alma isim ve içeriklerinde de deðiþkenlik göstermektedir. Örneðin; Fýrat Üniversitesi’nde dersler “Ýþ Hukuku” adý altýnda verilirken, Ýnönü Üniversitesi’nde “Ýþ Güvenliði Ve Mühendislik Etiði”, Adýyaman Üniversitesi’nde “Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði”, Ahi Evran Üniversitesi’nde “Þantiye Organizasyonu ve Ýþ Güvenliði” Karatay Üniversitesi’nde “Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði 1” ile “Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði 2” olarak verildiði görülmektedir. 109 üniversitenin mühendislik fakültelerindeki inþaat mühendisliðinde verilen ÝSG ile ilgili derslerin ders içerikleri üzerine yapýlan araþtýrmaya göre; ÝSG derslerinin %10,76’sýnýn (24) 1. sýnýfta (1-2 yarýyýl), %33.18’inin (74) 2. sýnýfta (3-4 yarýyýl), %13,90’ýnýn (31) 3. sýnýfta (5-6 yarýyýl), %42,15’inin (94) ise 4. Sýnýfta (7-8 yarýyýl) verildiði tespit edilmiþtir. Sonuç: ÝSG dersi yasal düzenlemeler ile 2015 yýlýndan itibaren zorunlu hale getirilmiþ olsa dahi üniversitelerin bazýlarýnda ÝSG dersi halen bulunmamaktadýr. Bulunan üniversitelerde ise dersin süresi, içeriði, verildiði dönem deðiþkenlik göstermektedir. Üniversitelerdeki ÝSG ders müfredatlarý incelendiðinde standart bir uygulama bulunmamaktadýr. Mühendislik programlarýnda yer alan ÝSG dersinin, öðretim programý içeriðinde yer alan konulardaki eksiklikler, ders içeriðinde yer alan konulardaki tutarsýzlýklar, dersin süresi ve verildiði dönem sorun olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Üniversiteler arasýndaki ÝSG müfredat içeriði farklýlýklarýný ortadan kaldýrmak ve üniversite eðitim müfredatýna ÝSG konularýný etkin bir þekilde yerleþtirebilmek için üniversiteler bir çalýþtay düzenlenmeli ve ortak bir eðitim müfredatý üzerinde anlaþma saðlanmalýdýr. ÝSG dersine seçmeli olarak müfredatýnda yer veren bölümler ve müfredatýna bile almayan bölümlerde ÝSG dersi zorunlu olmasý gerekmektedir. Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý tarafýndan belirlenen iþ güvenliði uzmanlýðý temel eðitim programýnýn tamamýnýn verilmesi için bir veya iki dönemlik ÝSG derslerinin dönem sayýsýnýn arttýrýlmasý ve öðrencilerin 1 2 ve 3. sýnýfta genel mühendislik eðitimlerini tamamladýktan sonra, 4. sýnýfta ÝSG derslerini almalarý tavsiye edilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði, Ýnþaat Mühendisliði, Ders Ýçeriði
|